________________
अथ पाणिनीय शिक्षा
वृद्ध-पाठः
१. आकाशवायुप्रभवः शरीरात् समुच्चरन् वक्त्रमुपैति नादः । स्थानान्तरेषु प्रविभज्यमानो वर्णत्वमागच्छति यः स शब्दः । २. तमक्षरं ब्रह्म परं पवित्रं गुहाशयं सम्यगुशन्ति विप्राः । स श्रेयसा चाभ्युदयेन चैव सम्यक् प्रयुक्तः पुरुषं युनक्ति ॥ ३. स्थानमिदं करणमिदं
प्रयत्न एष द्विधाऽनिलः । स्थानं पीडयति, वृत्तिकारः प्रक्रम एषोऽथ नाभितलात् ॥
४. स्थानकरणप्रयत्नपरेभ्यो वर्णास्त्रिषष्टिः ।
५. चतुःषष्टिरित्येके । '
६. तत्र वर्णानां केषां किं स्थानं
किं करणं प्रयत्नश्च ते, द्विधा विभजते ( ? ) ।
लघु-पाठः
१. आकाशवायुप्रभवः शरीरात् समुच्चरन् वक्त्रमुपैति नादः । स्थानान्तरेषु प्रविभज्यमानो वर्णत्वमागच्छति यः स शब्दः । २. तमक्षरं ब्रह्म परं पवित्रं '
गुहाशयं सम्यगुशन्ति विप्राः । स श्रेयसा चाभ्युदयेन चैव सम्यक् प्रयुक्तः पुरुषं युनक्ति ॥ १० ३. [वर्णास्] त्रिषष्टिः । ४. स्थानमिदं करणमिदं
१. तंत्र स्थानं तावत् । २. अकुहविसर्जनीयाः कण्ठ्याः ।'
१ - स्थान - प्रकरणम्
प्रयत्न एष द्विधाऽनिलः । स्थानं पीडयति, वृत्तिकारः प्रक्रम एषोऽथ नाभितलात् ॥ १५
१.
कुहविसर्जनीयाः कण्ठ्याः ।
वर्णाः शम्भुम
स्थिताः
१. तुलना कार्या - त्रिषष्टिश्चतुःषष्टिर्वा (मता:) इत्यर्वाचीनायां पाणिनीयशिक्षानाम्ना प्रसिद्धायां शिक्षायाम् ।
५
२. उद्धृतं न्यासे | ( प्रत्या० सूत्र ५, पृष्ठ २२; ११११६, पृष्ठ ५८ ), पदमञ्जर्यां (१।१।६, पृष्ठ ५८) च ।
२५
