________________
अनेकार्थसङ्ग्रह-कोषः सटीकः
(७१)
-
-
-
-
-
मणिदोषे च । खड्यते खडिः खन्यते वा “कण्यणि" इति ड. अर्द्धः शकलः । ऐक्षवः इक्षुविकारः अनयो: पुंक्लीबः । शकलार्थस्य गुणवृत्तित्वे त्वाश्रयलिङ्गता । यथा-खण्डो घटः । खण्डी स्थाली । खण्डं कुण्डम् । यद्वैजयन्ती अर्द्ध गुडविकारे च खण्डोऽस्त्री खण्डिते त्रिषु । मणिदोषे पुसि । यद्गौडः खण्डोऽस्त्री शकले नेश्रुविकारमणिदोषयोः । अखें यथा-भुजादप्डे दधुः-कतिननव खण्डां वसुमतीम् । ऐनवे यथा-खण्डः किमु त्वदिर एव खणडा कि शर्करा तत्पथ शर्करैव । कृशाङ्गि तद्भगिरसोत्सकच्छतृणं तु दिक्षु प्रथितं । तदिक्षु स्फुटितशृङ्गे गवादावपि । यथा-शाबलेयो बाहुलेयः खण्डो मुण्ड इत्यादि गण्डस्तु वीरे पिटकचिह्नयोः । कणेले गण्डके योगे वाजिभूषणबुद्बुदे । गण्डति गण्डः गणेगमेर्वा " पञ्चमाडः” (उ० १६८) इति डः सप्तस्वर्थेषु । वीरे यथा- . त्रिभुवनगणडः । पिटके यथा-समाश्लिष्यत्युः पिशितगुरुगो स्तनधिया। बिहे यथो-लडति लगुडगण्डः कंसविध्वंसचण्डः॥११॥ कपोले यथा-गण्डस्थलीः शुचितया नचुचुम्बुरासाम् । गण्डके यथागण्ड खण्डन चण्डेन। योगो विष्कम्भादशमः। तत्र यथा-खड्गेचातिगण्डेण्च । वाजिनां भूषणेषु बुद्धदारकत्वात् बुद्धदः तत्र यथा अर्वाणी वल्गु वल्गन्ति मण्डमण्डितकन्धराः । गहुः पृष्ठगुडे कुब्जे । गडति गडः भृमृतसरीत्युः पुंसि । पृष्ठ गुडो गोलाकृतिः पृष्ठगतो मांसपिण्उस्तत्र यथा-विच्छेद निविडं गुडं । कुब्जे वाच्यलिङ्गः नत्र यथा असौ गर्जातु निविष्टहस्तः । स्फोट मात्रेऽपि यथातं मिन्दन जगतोऽन्धक गडमिव घ्यक्षः क्रियावः शिवम् । गडो मीनान्तराययोः । गडति सिञ्चति गडः । गुडः कुञ्जरसंनाहे गोलकेशुविकारयोः । गुडति रक्षति गुडः गुडशब्दे वा "कुगुहुनी" (उ० १७०) इति कित् डः । कुञ्जरसंनाहे स्त्रीपुंसः । तत्र यथा-सगुड
