________________
(४८)
अनेकार्थसंग्रह-कोषः सटीक:
-
-
-
प्रजा लोके संततौ च पिंजा तूल हरिदयोः । पिंजो व्यग्रे वधे पिंज बले बीजं तु रेतसि ॥७१॥ स्यादाधाने च तत्त्वे च हेतावङ्करकारणे । भुजो बाहौ करे मजूःशुद्धौ च रजकेऽपि च ॥७२॥ हरिद्रयोः। पियज्यते पिआ। "मिदादित्वात्"अङ । तूलं पिचुः । पिञ्जो व्यग्रे वधे व्यग्रो व्याकुलः । तत्र वाच्यलिङ्गः वधे पुंसि । पिञ्जबले । बलं स्थाम । बीजं तु रेतसि । स्यादाधाने च तत्त्वे च हेतावकरकारणे । वीयते बीजम् “ वियो जक" (उ० १२७) रेतसि यथा-यदमोघमपामन्तरुप्त बीजमज त्वया । आधाने यथागर्भबीजैविरेहुः । तत्वे यथा-सिद्धचक्रस्य सद्बीजम् । हेतौ यथाअनुपमसुखबीजं धर्ममेकं गृणन्ति । अङ्कुरकारणे यथा-बीजैरङ्करितं लताभिरुदितम् । भुजो बाहौ करे । भुज्यतेऽनेन भुजः । "पुंनाम्नि" (५।३।१३०) इति घे " भुजन्युज पाणिरोगे" (४।१।१२०) इति साधुः स्त्रीपुंसः । बाहौ यथा-उबेल्लगुजबल्लिकं कणझणत्कारस्तदा दुःसहः । करे यथा-चञ्चद्भुजंभ्रमितचण्डगदाऽ भिघातसंचूर्णितोरुयुगलस्य सुयोधनस्य । मर्जूः शुद्धौ रजकेऽपि च । मार्जनं माष्टिं वा मजः " मृजेर्गुणश्च" इति ऊः। शुद्धौ स्त्रीलिङ्गः । रजके वार्ष्यालङ्गः । ॥ ७२ ॥ राजी रेखायां पङ्कौ च । राजते राजिः "कमिवमि" (उ० ६१८) इति इ: ड्यां राजी । रेखायां यथामलयजरसराजीराजिता भालभित्तिः पङ्क्तौ यथा-राजीवराजीवशलोलभृङ्गम् । रुजा त्वामयभङ्गयोः । रोजनं रुजा “भिदादिस्वान" (५।३।१०८) अङ् । आमये यथा-मदनजरुजाच्छेदी वैद्यः
