________________
. द्वितीयः काण्डः
आजिः क्षणे समक्ष्मायां युध्यूर्जः कार्तिके बले । को वेधसि केशे च कञ्ज पीयूषपद्मयोः ॥६५॥ कुञ्जो हनो दन्तिदन्ते निकुञ्ज च कुजो द्रुमे । आरे नरकदैत्ये च कुब्जो न्युजद्रभेदयोः ॥६६॥ आजिः “पादाश्चात्यजिभ्याम् (उ० ६२०) इति णित् इः । " पदः पादस्याज्याति" (३।१।९५) इति निर्देशात् वीभावाभावः। स्त्रियाम् । क्षणः कालविशेषः । समक्ष्मा अनिम्नोन्नतो भूमि भागः । तत्र यथाउपवनाजिषु भोगभुजाममी । युधि रणे यथा- आजावजय्यो जगदेकवीरः । देवेपि । ऊज: कार्तिके बले । ऊर्जयति ऊर्जनं वा ऊर्जः । बले स्त्रीपुंसः । कार्तिके यथा-कृतमदं निगदन्त इवाकुलीकृतजगत्त्रयमूर्जमतंगजम् बले यथा-व्रतिषु तरणिवंश्याः कश्चिदूर्ज भजन्ते । कञों वेर्धास केशे च । कमित्यव्ययम् । जलवाचि शिरोवाचि च । जले शिरसि वा जातः कंजः । कंजं पीयूषपद्मयोः । द्वयोर्यथा-कंजस्य नालेन पपौ स काजम् ॥ ६५ ॥ कुञ्जो हनौ दन्तिदन्ते निकुञ्ज च । कूयते कुञ्जः “कुवः कुब् कुतौ च" (उ० १२९) इति जः । पुंक्लीबः । हनौ दन्तिदन्ते च यथा-प्रवृद्धं कुञ्ज हनुदन्तो वाऽस्त्यस्य कुअरः । निकुञ्ज यथा-कुओत्कर्षाकरितरमणीविभ्रमो नर्मदायाः । कुजो द्रुमे । आरे नरकदैत्ये च । कोः पृथिव्याः जातः कुजः । द्रुमे यथा कुओषु खञ्जन्ति च खञ्जरीटाः । आरे मङ्गले यथा-त्रासं रविद्वितीयः कुंजोगदाहं शनिर्गृहविनाशम् । नरकदैत्ये यथा-कुजभुजयुग व्यर्थमकरोत् । कुजो न्युजद्रुमेदयोः । कौतिकुब्जः "कुवो कुबकुतौ च” इति जः । कुब्जे वक्रानताओं यथा
