________________
अनेकार्थ-कोषः सटीकः
-
-
-
कुत्रापि रूपभेदेन क्वचिञ्च प्रत्ययादिभिः । लिङ्गानां निर्णयो शेयो विशेषस्त्वभिधास्यते ॥ ७ ॥ व्युत्पत्तिलिङ्गनिर्णीतिर्विषमार्थप्रकाशनम् । प्रायेण दृष्टदृष्टान्तो वाच्यमत्र चतुष्टयम् ॥ ८ ॥
अत्र ग्रन्थारभ्मे सूत्रकारः शिष्टसमयपरिपालनाय प्रत्यूहव्यूहोपशान्तये अभिधेयप्रयोजनसबन्धप्रतिपादनीय च समुचितेष्ठदेवतानमस्कारपूर्वकमुपक्रमते । ध्यात्वाऽर्हत इति सकलाहत्पणिधानेन सकलकल्याणोदर्कसंपर्कशालिनीमखिलप्रत्यूहव्यूहोपशान्ति माह- कृत एकार्थशब्दसंदोहस्य अभिधानचिन्तामणि-नाममालायां संग्रहो येन स कृतैकार्थशब्दसंदोहसंग्रहः । अनेन एकार्थशब्दकोशयोरेककर्तृत्वमाह । एतच्च कुर्ने इत्यत्र अस्मदर्थाविनाभाव्युत्तभपुरुषैकवचनप्रयोगसामर्थ्यलब्धस्याहमित्येतस्य विशेषणम् । एकस्वरादिषटकाण्ड्या इति एकः स्वरो येषां ते एकस्वराः शब्दाः तत्प्रतिपादकं काण्डमपि एकस्वरं तदादिः यस्याः सा एकस्वरादिः । षण्णां काण्डानां समाहारः षटकाण्डी एकस्वरादिश्चासौ षट्काण्डी च तया । व्यञ्जनस्य बहुत्वेपि स्वरस्यैव प्राधान्यादेकस्वर द्विस्वर त्रिस्वर चतुःस्वर पञ्चस्वर षट्स्वरं चेति वक्ष्यमाणानि षटकाण्डानि तैरित्यर्थः । सप्तमस्य अव्ययकाण्डस्य तु तस्या एव शेषभूतत्वात् । अनेको द्वौ बहवो वा प्रत्येकमर्थाः येषां ते अनेकार्थाः अर्थात् शब्दाः तेषां संग्रहः एकत्र समुञ्चयः अनेकार्थसंग्रहः तम् । एतेन अभीष्टदेवताप्रणिधान - पूर्वकं शास्त्रस्य अभिधेयं प्रतिपाद्यप्रतिपादकसंबन्धश्च अभ्यधायि । प्रयोजनं च शिष्याववोधजननं तेन च परोपकारद्वारेण परंपरया निःश्रेयससिद्धिश्चेति सामर्थ्यादाक्षिप्यते ।
