________________
-
द्वितीयः काण्डः (१६१) यानं युग्ये गतौ योनिः, कारणे भगताम्रयोः ॥
रत्नं स्वजातिशेष्ठे स्यान्मणौ राजा तु पार्थिवे ॥२७५।। यथा-भोगिनामप्रतिष्ठन्ते मोगा एव निरन्तरम् । नापिते यथाभोगी नियोगी वपनप्रयोगे ॥२७३।। मानं प्रमाणे प्रस्थादौ । मितिर्मीयतेऽनेन वा मानम् । प्रमाणम् इयत्तापरिच्छेदमात्रम् तत्र यथा-स्थितः पृथिव्या इव मानदण्ड: । प्रमाणं प्रत्यक्षादि इति मंखः । तत्र यथा-मातृमानमितिमेयमयीभिः प्रस्थादौ आदि शब्दादमुलितुलादौ । यथा-न कूट मानानि समानयन्ति । मानश्चित्तोन्नतौ ग्रहे । माननं मानः । चित्तोन्नतौ पुंक्लीबः । तत्र यथा-नान्यस्य गन्धमपि मानभृतः सहन्ते । ग्रहे निर्बन्धे यथा-क: प्रिये सुभगमानिनि मानः। मानो मत्स्ये राशिभेदे । मीड् हिंसायाम। मीनः । जीण् शीदी (उ० २६१) इति कित् नः । मीनः । मत्स्ये यथा-मृगमीनसज्जनानां तृणजलसन्तोषविहितवृत्तीनाम् । राशिभेदे यथा-दिने दिने लब्धरुचिर्विवस्वान् । मीनं च मेषं च वृषं च भुङ्क्ते । मृत्स्ना मृत्सा तुवर्यपि । प्रशस्तामृत् मृत्स्ना । सस्नौ प्रशस्ते । ७-२-१७२ इति स्वार्थे स प्रत्ययः । तुवरी धातुविशेषः । मृत्स्नायां यथा-जाम्बूनदं जगति विश्रुतिमेति मृत्स्ना कृत्स्नाऽपि सा तव रुचा विजितश्रियस्या ॥२७४।। यानं युग्ये गतौ । यात्यनेन यायते वा यानम् । युग्ये वाहने पुंक्लीबः । तत्र यथा-यानाज्जनः परिजनैरवतार्यमाणः । गतौ यथा-तस्मै निवेद्य नृपतेः परलोकयानम् । नृपाणां गुणभेदेऽपि । यथा-यानं समाचरेच्छक्तौ । योनिः कारणे भगताम्रयोः । यौति योनिः । वीयुसुबह्यगिभ्योनिः (उ० ६७७) स्त्रीपुंसलिङ्गः । कारणे यथा-विश्वयोनिस्तिरोदघे । भगे यथा-योनियन्त्रसमुत्पन्नाः सुसूक्ष्मा जन्तुराशयः ।
