________________
द्वितीयः काण्डः
कर्म कारकभेदे स्यास्क्रियायां च शुभाशुभे ।। कामी स्यात्कमने चक्रवाके पारावतेऽपि च ॥२५६॥ कृती योग्ये बुधे खड्गी गण्डके खड्गधारिणि ॥ ग्रावाश्मनि गिरौ गोमी फेरौ गोमत्युपासके ॥२५७॥ करण वा कर्म मन् ५।१।१४७ इति मन् । पुक्लोबः । कारकमेदे यथा-दुहादेगौणकं कर्म नीवहादेः प्रधानकम् । क्रियायां यथाकुमारभृत्याकुशलैरनुष्ठिते भिषम्भिराप्तैरथ गर्भकर्मणि । शुभाशुमे यथा-नमस्तु कर्मभ्यो विधरपि न येभ्यः प्रभवति । कामी स्यात्कमने चक्रवाके पारावतेऽपि च । कामोऽस्यास्तीति कामी कमनः कामुकः। तत्र वालिङ्गः । यथा-कामिनां मण्डनत्व श्रीव्रजति हि सफलत्वं वल्लभालोकनेन ॥ २५६ ॥ कृती योग्ये बुधे । कृतमस्त्यस्य कृती । वायलिङ्ग: । योग्ये यथा-वय तत्त्वान्वेषान्मधुकरहतास्त्व खलु कृती । बुधे यथा - जडानप्यनुलोमार्थान् प्रवाचः कृतिनां गिरः । कृतकृत्येऽपि । यस्य चेतसि वर्तेथाः । स तावत् कृतिनां वरः । खड्गी गण्डके खड्गधार्रािण । खड्गः शृङ्गमसिर्वा अस्त्यस्य खडिगी। खडगधारिणि वायलिङ्गः । द्वयोर्यथा - द्वार खडि गभिरावृतं बहिरपि प्रक्लिन्नगण्डै जैः । ग्रावाश्मनि गिरौ । गृह्यते ग्रावा । ग्रहेराच [ उ० ९०५ ] इति वन् । पुसि । अश्मनि यथा - ग्रावानासि गिरेः क्षता । गिरौ यथा-कूर्मराज भुजगाधिप गोत्रग्रादिक्करभिरेकधुरीणः । गोमी फेरौ गोमत्युपासके गोगावो वांसि गोधन चाऽस्त्यस्य गोमी । गोरिति मन् गोमति उपासके च वाच्यलिङ्गः । फेरौ शृगाले यथा-क्रमेण जाह्नवीं याति यामिन्यां गोमिनां रुतम् ।
