SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 90
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ 'मणिप्रभा' व्याख्योपेतः १ हेमन्तः प्रसलो रौद्रोऽथ शेषशिशिरौ समौ । ३ वसन्त इष्यः सुरभिः पुष्पकालो बलाङ्गकः ॥ ७० ॥ ४ उष्ण उष्णागमो ग्रीष्मो निदाघस्तप ऊष्मकः । ५ वर्षास्तपात्ययः प्रावृट् मेघात्कालागमौ क्षरी ॥ ७१ ॥ ६ शरद् घनात्ययो७यनं शिशिराद्यैस्त्रिभिस्त्रिभिः । अयने द्वे गतिरुदग्दक्षिणार्कस्य वत्सरः ॥ ७२ ॥ देवकाण्ड: २ ] ४५. १. 'हेमन्त ऋतु' के ३ नाम हैं — हेमन्तः, प्रसल, रौद्रः ( यह ऋतु अगहन तथा पौष मास में होता है ) | शेषश्चात्र - हिमागमस्तु हेमन्ते । २. 'शिशिर ऋतु' के २ नाम हैं - शेषः, शिशिर : ( पु न ) | ( यह ऋतु माघ तथा फाल्गुन मासमें होता है ) ।। ३. 'वसन्त ऋतु' के ५ नाम हैं -- वसन्तः, इष्यः ( २ पु न ), सुरभिः ( पु ), पुष्पकालः, बलाङ्गकः । ( यह ऋतु चैत्र तथा वैशाख मासमें होता है ) । शेषश्चात्र – वसन्ते पिकबान्धवः । पुष्पसाधारणश्चापि । ४. 'ग्रीष्म (गर्मी) ऋतु' के ६ नाम हैं -- उष्णः, उष्णागमः, ग्रीष्मः, • निदाघः, तपः, ऊष्मकः ( + ऊष्मः) । (यह ऋतु ज्येष्ठ तथा श्राषाढ़ मास में होता है। शेषश्चात्र -- ग्रीष्मे तूष्मायंणो मतः । .: श्राखोर पद्मौ / ५. 'वर्षा ऋतु' के ६ नाम हैं--वर्षाः (नि० ब० व० स्त्री ), तपात्ययः, प्रावृट् (–वृष्, स्त्री ), मेघकाल:, मेघागम:, क्षरी (-रिन्) । ( यह ऋतु श्रावण तथा भाद्रपद मास में होता है ) ॥ ६. 'शरद् ऋतु' के २ नाम हैं -- शरद् (स्त्री), घनात्ययः ॥ ७. शिशिर आदि ३-३ ऋतुत्रों का 'अयन' होता है । ( 'अयनम्'नपुं - है ) । विमर्श - शिशिर, वसन्त तथा ग्रीष्म तीन ऋतुओं ( माघसे श्राषाढ़तक ६ मासों) का ‘उत्तरायण' और वर्षा, शरद् तथा हेमन्त तीन ऋतुओं (श्रावणसे पौषतक ६ मासों ) का 'दक्षिणायन' होता है । ८. 'सूर्य की उत्तर तथा दक्षिण दिशाकी ओर गति से दो अयन होते हैं— 'उत्तरायणम्' 'दक्षिणायनम्' । इन दोनों श्रयनोंका ( ६ ऋतुओं का, अथवा १२ माका ) 'वत्सरः' अर्थात् १ वर्ष होता है |
SR No.002275
Book TitleAbhidhan Chintamani
Original Sutra AuthorHemchandracharya
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, Hargovind Shastri
PublisherChaukhamba Vidyabhavan
Publication Year1966
Total Pages566
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size9 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy