________________
तिर्थक्काण्डः ४] मणिप्रभा'व्याख्योपेतः
श्वहिव॒हद्भानुहिरण्यरेतसौ धनञ्जयो हव्यहबिहुताशनः । कृपीटयोनिर्दमना विरोचनाशुशक्षणी छागरथस्तनूनपात ॥ १६३ ॥ कृशानुवैश्वानरवीतिहोत्रा वृषाकपिः पावकचित्रभानू । अप्पित्तधूमध्वजकृष्णवर्माऽचिमच्छमीगर्भतमोघ्नशुकाः ॥ १६४ ॥ शोचिष्केशः शुचिहुतवहोपर्बुधाः सप्तमन्त्रज्वालाजिह्वा ज्वलनशिखिनों जागृविर्जातवेदाः। बर्हिःशुष्माऽनिलसखवसू रोहिताश्वाऽऽनयाशी बहिर्कोतिर्दहनबहुलौ हव्यवाहोऽनलोऽग्निः ॥ १६५ ।। विभावसुः सप्तोदर्चिः २स्वाहाऽग्नायी प्रियाऽस्य च । ३और्वः संवतकोऽब्ध्यग्निर्वाडवो वडवामुखः ॥ १६६ ।। ४दवो दावो वनवहिपर्मेघवहिरिरम्मदः।
१. 'अब यहांसे प्रारम्भकर ४।१७१ तक 'तेजःकायिक' जीवोंका वर्णन करते हैं-'अग्नि, प्राग'के ५१ नाम है-वह्निः, बृहद्भानुः, हिरण्यरेताः (-तस), धनञ्जयः, हव्याशनः, हविरशन:, हुताशनः, कृपीटयोनिः, दमुनाः (-नस् । + दमूनाः, नस ), विरोचनः, आशुशुक्षणिः, छागरथः, तननपात् , कृशानुः, वैश्वानरः, वीतिहोत्रः, वृषाकपिः, पावकः, चित्रभानुः, अप्पित्तम् , धूमध्वजः, कृष्णवर्मा (-रमन् ), अर्चिष्मान् (-ध्मत् ), शमीगर्भः, तमोध्न:, शुक्रः, शोचिकेशः, शुचिः, हुतवहः, उषबुधः, सप्तजिहः, मन्त्रजिहः, ज्वालाजिहः, ज्वलनः, शिखी (-खिन् ), जागृविः, जातवेदः (-दस ), बहि:शुष्मा (-मन् ।+बहिः, -हिंस, शुष्मा,-मन् ), अनिलसखा (-खि), वसुः,. रोहिताश्वः, आश्रयाशः, बहियोति: (-तिस ), दहनः, बहुल:, हव्यवाहः, अनलः, अग्निः, विभावसुः, सप्ताचिः, उदर्चिः (२-चिंस , 'अप्यित्तम्' न, शेष सब पु)॥ .. शेषधात्र-अग्नौ वमिर्दीप्रः समन्तभुक ।
पपरीकः पविर्घास: पृथुर्घसुरिराशिरः॥ जुहुराणः पृदाकुश्व कुषाकुहवनो हविः । घृतार्चिर्नाचिकेतश्च पृष्टो वञ्चतिरञ्चतिः ॥
भुजिर्भरथपीयौ च स्वनिः पवनवाहनः । २. 'अग्निकी पत्नी के २ नाम है-स्वाहा (स्त्री।+अव्य), अग्नायी ॥
३. 'वडवानल'के ५ नाम हैं-और्वः, संवर्तकः, अब्ध्यग्निः, वाडवः, वडवामुखः॥
४. 'दावाग्नि'के ३ नाम हैं-दवः, दावः, वनवतिः॥ - ५. 'बादलकी आग'के २ नाम हैं-मेघवह्निः, इरम्मदः ।।
