________________
तियाकाण्ड: ४ ] . मणिप्रभा'व्याख्योपेतः
६३ १अस्थाघास्थागमस्ताघमगाधश्चातलस्पृशि ॥ १३६ ॥ २निम्नं गभीरं गम्भीर३मुत्तानं तद्विलक्षणम्। ४अच्छं प्रसन्ने५ऽनच्छे स्यादाविलं कलुषश्च तत् ॥ १३७ ॥ ६अवश्यायस्तु तुहिनं प्रालेयं मिहिका हिमम् । स्यान्नीहारस्तुष रश्च हिमानी तु महद्धिमम् ॥ १३८ ।। प्पारावारः सागरोऽवारपारोऽकूपारोदध्यर्णवा वीचिमाली । यादःलोतोवानंदीशः सरस्वान् सिन्धूदन्वन्तौ मितदुः समुद्रः॥१३६ः आकरो मकराद्रत्नाज़्जलान्निधिधिराशयः।
शेषश्चात्र-जले दिव्यमिरासेव्यं कृपीटं घृतमङ्क रम् ।
विषं पिप्पलपातालनलिनानि च कम्बलम् ।। पावनं षड्रसं चापि पल्लूरं तु सितं पयः।. किट्टिमं तदतिक्षारं सालूकं पकंगन्धिकम् ॥
अन्धं तु कलुषं तोयमतिस्वच्छं तु काचिमम् । १. 'अथाह, अगाध'के ५ नाम हैं-अस्थाघम्, अस्थागम्, अस्ताघम्, भगाधम् , अतलस्मृक् (- स्पृश् , सब त्रि) ॥
२. 'गहरा, गम्भीर के ३ नाम हैं-निम्नम् , गभीरम् , गम्भीरम् ।।
विमर्श-किसी-किसी आचार्यका मत है कि 'अस्थाघ' आदि ८ नाम एकार्थक अर्थात् 'अगाध' के ही हैं॥ . . . ३. 'छिछला, थाहयुक्त'का १ नाम है-उत्तानम् ॥
४. 'स्वच्छ, साफ'के २ नाम हैं-अच्छम् , प्रसन्नम् ॥ ५. 'मैले, कलुषित'के ३ नाम हैं-अनच्छम्, आविलम् , कलुषम् ॥
६..'पाला, तुषार के ७ नाम हैं-अवश्यायः, तुहिनम्, प्रालेयम् , मिहिका (+धूममहिषी, धूमिका, धूमरी), हिमम् , नीहारः, तुषारः (३ पु न)॥ .
७. 'अधिक पाला, हिम-समूह'का १ नाम है-हिमानी ।।
८. समुद्र'के २१ नाम है-पारावारः, सागरः, अवारपारः, अकूपार: (+अकूवारः), उदधिः, अण्वः, वीचिमाली (-लिन् ), यादईशः, सोतईशः, वारीशः, नदीशः (+ यौ०-यादःपतिः, स्रोत:पतिः, वाःपतिः, नदीपतिः,"".""), सरस्वान् (-स्वत् ), सिन्धुः (पु स्त्री), उदन्वान् (-न्वत् ), मितद्रुः (पु), समुद्रः, मकराकरः (+ मकरालयः), रत्नाकरः (+रत्नराशिः), जलनिधिः, जलधिः जलराशिः (यौ०-वारिनिधिः, वारिधिः, वारिराशिः......)॥ शेषमात्र-समुद्रे तु महाकच्छो दारदो धरणीप्लवः ।
महीप्रावार उर्वङ्गस्तिमिकोशो महाशयः ।।
