SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 131
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ८६ श्रभिधानचिन्तामणिः ऊहोsपोहोऽर्थविज्ञानं तत्त्वज्ञानच धीगुणाः १व्रीडा लज्जा मन्दाक्षं ह्रीस्त्रपा २साऽपत्रपाऽन्यतः ।। २२५ ।। ३ जाड्यं मौख्यं ४ विषादोऽवसादः सादो विषण्णता । मदो मुन्मोहसम्भेदो ६व्याधिस्त्वाधी रुजाकरः ।। २२६ ।। ७ निद्रा प्रमोला शयनं संवेशस्वापसंलयाः 1 नन्दीमुखी श्वासहेतिस्तन्द्रा सुप्तन्तु साऽधिका ॥ २२७ ॥ औत्सुक्यं रणरणकोत्कण्ठे श्रायल्लकारती हृल्लेखोत्कलिके चा१०थावहित्थाऽऽकारगोपनम् ॥ २२८ ॥ ११ शङ्काऽनिष्टोत्प्रेक्षणं स्या१२ च्चापलन्त्वनवस्थितिः । १३ श्रालस्यं तन्द्रा कौसीद्यं तर्क ), अपोह: ( दूषित पक्षका खण्डन करना ), अर्थविज्ञानम् ( अर्थको यथावत् जानना ), तत्त्वज्ञानम् ( वास्तविक तत्त्वका ज्ञान ). ।। १. 'लज्जा' के ५ नाम हैं - व्रीडा ( + वीड: ), लज्जा, मन्दाक्षम्, ही : (स्त्री), त्रपा ॥ २. ' दूसरे से लज्जा होने' का १' नाम है - अपत्रपा ॥ ३. 'मूर्खता' के २ नाम हैं - जाड्यम्, मौख्यम् ॥ ४. 'विषाद के ४ नाम हैं- विषादः, अवसादः, सादः, विषण्णता ।। ५. 'मद ( नशा, श्रानन्द तथा संमोहका संयोग ) ' का १ नाम है - मदः ॥ ६. 'रोग उत्पन्न करनेवाली मानसिक पीडा'का १ नाम है - व्याधिः ॥ ७. 'नींद' के नाम हैं-निद्रा, प्रमीला, शयनम्, संवेशः, स्वापः, संलयः, नन्दीमुखी, श्वासहेतिः, तन्द्रा ( + तन्द्री, तन्द्रिः ) | ( किसी-किसीके मतसे 'नन्दीमुखी' तथा 'श्वासहेतिः' ये २ नाम 'सोये हुए ' के हैं ) ।। शेषश्चात्र - निद्रायां तामसी । ८. 'अधिक नींद'का १ नाम है -सुप्तम् ।। शेषश्चात्र - सुप्ते सुष्वापः सुखसुप्तिका ॥ ६. 'उत्सुकता' के ७ नाम हैं— श्रौत्सुक्यम्, रणरणकः उत्कण्ठा ( +उअरति: (स्त्री), हृल्लेख:, उत्कलिका ॥ स्कण्ठः, आयल्लकम् , १० : 'भ्र-विकार मुखरागादिरूप आकारको छिपाने' का १ नाम हैहित्था ( स्त्री न ) | शेषश्चात्र —- आकारगूहने चावकटिकाऽवकुटारिका । गृहजालिका ११. 'शङ्का ( अनिष्टकी संभावना )' का १ नाम है - शङ्का ॥ १२. 'चपलता' के २ नाम हैं - चापलम्, नवस्थितिः ॥ १३. 'श्रालस्य' के ३ नाम हैं— श्रालस्यम्, तन्द्रा, कौसीद्यम् ॥
SR No.002275
Book TitleAbhidhan Chintamani
Original Sutra AuthorHemchandracharya
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, Hargovind Shastri
PublisherChaukhamba Vidyabhavan
Publication Year1966
Total Pages566
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size9 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy