________________
કલ્યાણમાર્ગનો પ્રચાર કરતો વિચરણ કરે છે. અને છેવટે દેહ-સ્થિતિ અથવા આયુષ્ય પૂરું થાય છે ત્યારે સિદ્ધ અથવા વિદેહ દશા પામીને સદાને માટે આનંદ-સાગરમાં લીન લઈ જાય છે. - ત્રીજો ખંડ ‘તત્ત્વ-દર્શનનો છે. એમાં જીવ-અજીવ વગેરે સાત તોનું તથા પાપ-પુણ્ય વગેરે નવ પદાર્થોનું વિવેચન છે. ઉપરાંત જીવાત્માક પુદ્ગલ-પરમાણુ વગેરે છ દ્રવ્યોનો પરિચય આપીને એના સંયોગ તથા વિભાગ દ્વારા વિશ્વ સૃષ્ટિની અકૃત્રિમતા અને અનાદિઅનન્તતાનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે,
ચોથો ખંડ “સ્યાદ્વાદ” નો છે. ઉપર અનેકાન્તનો સંક્ષિપ્ત પરિચય અપાયો છે. જૈન દર્શનનો પ્રધાન ન્યાયે આ જે છે. આ ખંડમાં પ્રમાણ, નય, નિક્ષેપ, અને સપ્તભંગી જેવા ગૂઢ અને ગંભીર વિષયોનો હૃદયગ્રાહી સરળ સંક્ષિપ્ત પરિચય આપ્યો છે. છેલ્લે વરસ્તવનથી ગ્રંથ સમાપ્ત થાય છે.
- આ ચાર ખંડોમાં ૭૫૬ ગાથાઓમાં થઈને જેનધર્મ, તત્ત્વ દર્શન તથા આચાર માર્ગનો સર્વાગીણ સંક્ષિપ્ત પરિચય આવી જાય છે એમ કહી શકાય. આમ તો જિન-સાહિત્ય વિપુલ છે અને એની એક એક શાખા પર અનેક ગ્રંથ પ્રાપ્ત છે. સૂત્રમ રીતે અધ્યયન કરવું હોય તો એ બધા ગ્રંથોને આધાર લેવો જરૂરી છે. પરંતુ સાંપ્રદાયિક આગ્રહોથી પર મૂળરૂપમાં જનધર્મ સિદ્ધાંતન, આચાર-પ્રણાલીને અને જીવનના કમિક-વિકાસની પ્રક્રિયાને સામાન્ય માણસને પરિચય કરાવવા માટે આ એક સર્વસંમત પ્રતિનિધિક ગ્રંથ છે. જૈન જયતિ શાસનમ્.
