________________
624
न्यायमञ्जरी तत्सिद्धमेव। अथ तत्रकृतकत्वनिश्चयनिपुणं नास्त्येव प्रमाणम् , तदा ताकिकोऽपि तूष्णीमास्ताम्। द्वयोरप्यसौ चाक्षुषत्वादिवत् न सिद्धो' हेतुः। वाङमात्रेण त्वसिद्धिकथनमसांप्रतम , अतिप्रसङगादिति ॥
[असिद्धस्यानित्यदोषत्वम् ] सत्यमेवं-न सर्वदाऽन्यतरासिद्धस्य हेत्वाभासत्वं समभिदध्महे । किन्तु किचित्कालमिति। यदैकेन वादिना हेतौ प्रयुक्ते द्वितीयो वदति, 'मां प्रति न सिद्ध एष हेतुः' इति। तदा हेतोः प्रयोक्त्रा तत्साधनमभिधेयम्। अनभिधानात्स पराजीयते। साधने तु तेनोक्ते तदसिद्धतोद्भा वनवादी पराजीयत इति यावत्तत्सिद्धौ नोपन्यस्तं साधनं, तावदेवासौ अन्यत रासिद्धः। अनन्तरं तु सम्यग्घेतुः उभयासिद्धो वा भविष्य. तीति ॥
[व्यधिकरणासिद्धिस्वरूपम् ] .. व्यधिकरणासिद्धिस्तु यथोक्तभेदान्तर्गत एव। यथा 'नित्यः शब्दः काकस्य कार्पोत्' इति ॥
क्वचित्पुनश्च व्यधिकरणासिद्धोऽपि भवति गमक इत्येके। तद्यथा बहलबहलः प्रचलजलधरश्यामलवपुः अम्बरतलमाक्रामन् धूमप्रबन्धः क्षोणी ध्रकन्दरादि प्रदेश धर्मत्वानवधारणेऽपि तत्र गमयितुमलमनलमिति य'दा' वा 'अग्निमानेष देशः, धूमोपलब्धेः' इति प्रयुज्येत, तदा उपलब्धे, रात्मधर्मतया वैयधिकरण्येऽपि गमकत स्तीति* ॥
* यदि 'अन धूमोपलब्धेः' इत्येवात्र हेतुः , तदा चोपलब्धिविषयधूमस्य सामानाधिकरण्यं संभवति ॥
__ 1 द्धयेत-ख,
रसिद्धय नन्तरं-ख,
३ विशेष-ख,
था-ख
