________________
प्रथमः- - प्रकाश:
'प्रणमत्युन्नतिहेतोर्जीवितहेतोर्विमुञ्चति प्राणान् । दुःखीयति सुखहेतोः को मूर्खः सेवकादन्यः ॥
सेवा श्ववृत्तिर्यैरुक्ता न तैः सम्यगुदाहृतम् । श्वानः कुर्वन्ति पुच्छेन चाटु मूर्ध्ना तु सेवकाः ॥
एवं सत्यप्यन्यनिर्वाहोपायाभावे सेवयाऽपि निर्वाहं करोति । यतः -
धणवं वाणिज्जेणं, थोवधणो करिसणेण निव्वह । सेवावित्तीइ पुणो, तुट्टे सयलम्मि ववसाए ॥ विज्ञत्वकृतज्ञत्वादिगुणवांश्च सेवार्हः । उक्तं हिअकर्णदुर्बलः शूरः कृतज्ञः सात्त्विको गुणी । वदान्यो गुणरागी च प्रभुः पुण्यैरवाप्यते ॥ क्रूरं व्यसनिनं लुब्धमप्रगल्भं सदामयम् । मूर्खमन्यायकर्त्तारं नाधिपत्ये नियोजयेत् ॥ अविवेकिन भूपाले करोत्याशां समृद्धये । योजनानां शतं गन्तु करोत्याशां समृद्धये ॥
कामन्दकीयें नीतिसारेऽपि -
वृद्धोपसेवी नृपतिः सतां भवति सम्मतः । प्रेर्यमाणोऽप्यसद्वृत्तैर्नाकार्येषु प्रवर्त्तते ॥
स्वामिना च सेवकानुरूपं सन्मानादि कार्यम् । यतः— निर्विशेषं यदा राजा समं भृत्येषु वर्त्तते । तंत्रोद्यमसमर्थानामुत्साहः परिहीयते ॥
१०५
सेवकेनापि भक्तिचातुर्यादिगुणयुजा भाव्यम् । यतः— अप्राज्ञेन च कातरेण च गुणः स्यात्सानुरागेण क: ?, प्रज्ञाविक्रमशालिनोऽपि हि भवेत् किं भक्तिहीनात् फलम् ? । प्रज्ञाविक्रमभक्तयः समुदिता येषां गुणा भूतये,
भृत्या नृपतेः कलत्रमितरे संपत्सु चापत्सु च ॥
१. मृण्मये अश्वे ।
