________________
વિવેચન – જેમ કોઈ મહાવીને મળવું હોય, તે પ્રથમ પ્રતિહારીને મળે, તે પછી તે મહાવીની મુલાકાત થઈ શકે છે, તેમ મેક્ષ લક્ષ્મીની પ્રતિહારી નિવૃત્તિ છે. તે નિવૃત્તિને જે પુરૂષ રૂચે ગમે, તે પુરૂષ નિવૃત્તિની મારફત એક્ષલક્ષમીની મુલાકાત લઈ શકે છે, માટે જો મોક્ષલક્ષ્મી પ્રાપ્ત કરવાની ઇચ્છા હોય, તે પુરૂષે નિવૃત્તિ રાખવી. નિવૃત્તિને અર્થ વિરતિ થાય છે. વિરતિ રાખવાથી મોક્ષ મળે છે. અવિરતિ રાખવાથી મેક્ષ મળતું નથી, ૧૦૧ - જેટલી નિવૃત્તિ તેટલું સુખ મળે છે.
अहो वणिकला कापि मनसोऽस्य महीयसी । । निवृत्तितुलया येन तुलितं दीयते सुखम् ॥१०२॥
અક્ષરાર્થ—અહા ! આ મનની વણિક કળા કેવી મેટી છે? કે જે મન નિરિરૂપ ત્રાજવાથી તેળીને જેટલું જોઈએ તેટલું સુખ આપે છે. ૧૦૨
વિવેચનસંથકાર આ લેકથી મનને તળનારતું, નિવૃતિને ત્રાજવાનું, અને સુખને તાળવાની વસ્તુનું રૂપક આપે છે; જેમ વાણી રાજવાથી તેળીને કોઈ વરતુ આપે છે, તેવી મન પણ નિવૃત્તિરૂપી ત્રાજવાથી તેળીને સુખ આપે છે, એથી મનની વણિક કળા કેવી ચમત્કારી છે? કહેવાની મતલબ એવી છે કે મનમાં નિવૃત્તિ રાખવાથી સુખ મળે છે, અને તે નિવૃત્તિ જેટલી રાખીએ, તેટલું જ સુખ મળી શકે છે, માટે દરેક શ્રાવકે હમેશાં મનમાં નિવૃત્તિ રાખવી જોઈએ. ૧૦૨
