Page Text
________________
॥ अव० वृत्त्यादिसमेतं नवतत्त्वप्रकरणम् ॥ (५) जीवा उच्यन्ते एकद्वित्रिचतुष्पश्चेन्द्रियभेदात् , षड्विधा जीवाः पृथ्व्यप्तेजोवायुवनस्पतित्रसभेदात् , सप्तविधा जीवाः कथं ? 'एगिदियत्ति' एकेन्द्रियाः सूक्ष्मवादरभेदा द्विधा, तत्र सूक्ष्माश्चर्मचक्षुरगोचराः केवलिदृष्टाश्चतुर्दशरज्ज्वात्मकलोकव्यापिनः पृथ्व्यप्तेजोवायुसाधारणवनस्पतिरूपाः, इतरे बादरा अर्वाग्दृग्गोचरीभूताः स्थूलपृथ्व्यप्तेजो वायुप्रत्येकवनस्पतिरूपाः केवलस्पर्शनेन्द्रियभाजः। “सनियरत्ति" संज्ञिनः पंचेन्द्रिया इतरेऽसंज्ञिनः। तत्र संज्ञिनः समनस्काः मनोव्यापारवन्तः सुरनरतिर्यग्नैरयिकाः, असंज्ञिनो मनोव्यापारविकलाः पञ्चेन्द्रियाः सम्मूछेजमनुष्याच, ते चैतेष्वेव गर्भजमनुष्योच्चारादिस्थानेघूत्पद्यन्ते नान्यत्र, यदुक्तं श्रीप्रज्ञापनायाम्-'कहिणं भंते सम्मुच्छिममणुस्सा उववज्जति, गोयमा ! अंतो मणुस्सखित्ते पणयालीसाए जोयणसयसहस्से । अड्डाइज्जेसु दीवसमुद्देसु पन्नरससु कम्म. भूमीसु तीसाए अकम्मभूमीसु छप्पन्नाए अंतरदीवेसु गम्भवकं तियमणुस्साणं चेव उच्चारेसु वा पासवणेसु वा खेलेसु वा सिंघाणेसु वा वंतेसु वा पित्तेसु वा सुक्केसु वा सोणिएसु वा मुक्कपुग्गलपरि साडिएसु वा विगयकलेवरेसु वा थीपुरिससंजोएसु वा गामनिद्धमणेसु वा नगरनिद्धमणेसु वा सव्वेसु चेव असुइट्ठाणेसु वा इत्थ णं सम्मुच्छिममणुसा संमुच्छंति अंगुलअसंखिजभागमित्ताए ओगाहणाए, असन्नी अन्नाणी मिच्छादिट्ठी सव्वाहि पज्जत्तीहि अप्पज्जत्तगा अंतोमुहुत्ताउया चेव कालं करंति । विशेषणमाह-सबितिचउ' इति, शंखसिप्राकृमिजलूकादयः स्पर्शनरसनाभ्यां युक्तत्वाद्वीन्द्रियाः । पिपीलिकामकर्कोटकयूकालिक्षायाः स्पर्शनरसनघ्राणयुक्तत्वात्रिन्द्रिया:? मशकभ्रमरमक्षिकादयः स्पर्शनरसनघ्राणचक्षुर्युक्तत्वाच्चतुरिन्द्रियाः । एतैः सह वर्त्तने इति सद्वित्रिचतुरिन्द्रियाः। एते एक सप्त अपर्याप्तपर्यातक्रमेण चतुर्दशधा भवन्ति । तथाहि-मूक्ष्मापर्याप्तकेन्द्रियः? सूक्ष्मपर्याकेन्द्रियः २ बादरापर्याप्तैकेन्द्रियः ३ वादरपर्याप्तैकेन्द्रियः४ अपर्याः
| SR No. | 002216 |
| Book Title | Navtattva Sahitya Sangraha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Udayvijay |
| Publisher | Mansukhbhai Manekbhai |
| Publication Year | 1922 |
| Total Pages | 250 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |