________________
( . १६६ )
|| श्री नवतत्त्वविस्तरार्थः ॥
१७ समचतुरस्र संस्थान - जे कर्मना उदयथी समचतुरस्र संस्थाननी प्राप्ति थाय ते. ( अहिं संस्थान एटले जीवना शरीर नो लक्षणयुक्त आकार ते ६ प्रकारनो छे तेमां आ प्रथम संस्थान छे. आ संस्थानवाळो जीव पर्यकासने बेठो होय ते वखते डावा पगना ढींचणथी जमणा खभा सुधीनी लंबाई, जमणा पगना ढींचणी डावा खभासुधीनी लंबाई, जमणा ढींचणथो डावा ढींचण सुधीनी लंबाई, पर्यकासनना मध्यभागवी ललाटोपरिभाग सुधीनी उंचाइ एम सर्व रीते मापतां लंबाइओ सरखे दापं आवी रहे ते समचतुरस्र संस्थान कहेवाय. तेमां सम एटले सरखा, चतुः एटले चार ने अस्र खूणा, अर्थात् जेना चारे खूणा सरखा मापना होय ते समचतुरस्र कहेत्राय अथवा जे मनुष्य पोताना अंगुल वडे १०८ अंगुलथी उंचो होय ते पण समचतुरस्र संस्थानी होय. सर्व तीर्थकरो अने सर्वे देवो समचतु० संस्थानीज होय ने शेष जीवो बन्ने प्रकारे होय.
•
शंका- मनुष्यने अपेक्षीने तो समचतु०नो ए अर्थ संभवे पण गर्भज तिर्यंचोनु समचतु० संस्थान होय छे तो ते केवीरी मापी शकाय ?
उत्तर - समचतुरस्र शब्दनो व्युत्पत्तिनिमित्तनी अपेक्षाए उपर कह्यो ते अर्थ जाणवो पण प्रवृतिनिमित्तथी तो सामुद्रिकशास्त्रोक्तलक्षणयुक्त शरीराकृतिने समचतुरस्र वहीये. अने ते उत्त
लक्षणयुक्त संस्थान तो गर्भजतिथैचोने पण संभवे, कारण के श्री सर्वज्ञोए हाथी-घोडा - बळ दगाय वगेरे जे जीवोना अवयवोनुं प्रमा
शरीरना जेटलामे भागे जोइए ते तथा लक्षण विगेरे सर्व दर्शावेल छे ने ते प्रमाणे हवाथी समचतुरस्र संस्थानी कोवाय. वाकीना पांच संस्थानोनुं स्वरूप पापतत्वमां कहेबाशे. ॥
