________________
(८६) ॥ श्रीनवतत्वविस्तरार्थः ॥ ॥ नमो आनप्राण ( श्वासोच्छवास ) प्राण ॥
उच्छवासनामकर्म अने उच्छवासपर्याप्ति वडे श्वासोच्छ्वास योग्य पुद्गलवर्गणा ग्रहण करीने श्वासोच्छवास पणे परिणमावी अवलंबीने विसर्जे ते श्वासोच्छवास प्राण कहेवाय. जीवने श्वासोच्छवास नामकर्मवडे श्वासोच्छवास लब्धि प्राप्त थाय छे, जेथी तद्योग्य पुद्गलो ने श्वासोच्छवास पणे परिणमावी शके छे, अने श्वासोच्छवासपर्या प्तिवडे ते पुद्गलोने श्वासोच्छवासपणे परिणमाववा विगेरे क्रिया करवाने शक्तिवाळो थाय छे, ए प्रमाणे श्वासोच्छवासलब्धि श्वासोच्छवासनामकवडे, अने ते संबंधि व्यापार श्वासोच्छवास पर्याप्तिवडे साध्य छे, कारगके उच्छवासलब्धि होते छते पण ते लब्धिने व्यापृत करवाने जीव पर्याप्तिवडेज समर्थ थाय छे, जेम बाण फेंकवानी शक्ति होते छते पण धनुष्य ग्रहणादि व्यापार विना सुभट ते शक्तिने सफल करी शकतो नथी तेम पर्याप्ति विना जीव उच्छवास लेवा मुकवा रूप शक्तिने सफळ करी शकतो नथी, ए प्रमाणे श्वासोच्छवास लेवा मूकवामां बनेनु प्रयोजनछे.
गाथामां '"आणपाण' शब्द अभ्यंतर श्वासोच्छवास अने बाहय श्वासोच्छवास एबन्ने अर्थवालो छ, अर्थात् जे एकेन्द्रियादिजीवो नासिकाद्वारविना श्वासोच्छवास ले छे ते 'अभ्यन्तर छ; अने त्रीन्द्रियादिप्राणिओ नासिकाद्वारा पण श्वासोच्छवास ले छे ते बाहय
१ श्री प्रज्ञापना सूत्रमा “आणमंति वा पाणमंति वा ऊससंति वा नीससंति वा" ए पाठनोश्री मलयगिरिजी महाराजे आणमंति एटले उससंति अने पाणमंति एटले नीससंति अर्थात् आण एटले ऊच्छ्वासं अने पाण एटले निःश्वास अर्थ करेल छे, अने ए. ज टीकाकार महाराजे बीजा आचार्यानो करेलो अर्थ आगळनी स्फुटनोट प्रमाणे करलो छे. १-२ श्री प्रज्ञापना सूत्रमा उच्छवासपदमा कयुं छे के "अप
