________________
१०]
[निरयावलिका-सूत्रवृत्ति
+++
+++:
'धन्नाओ णं कयलक्खणाओ णं सुलद्धे णं तासि जम्म जीवियफले' 'अविणिज्जमाणं सि' ति अपूर्यमाणे 'जत्तिहामि' त्ति यतिष्ये, 'इट्ठाहिं' इट्टाहीत्यादीनां व्याख्या प्रागिहैवोक्ता ।
'उवदाणसाला' आस्थानमण्डपः । 'ठिइं वां स्थानां 'अविदमाणे' अलभमानः। अंतगमनंपारगमनं तत्संपादने ।
'सूणाम्रो' घातस्थानात् । 'बत्थिपुडगं' उदरान्तर्वर्ती प्रदेशः। अत्पकप्पियं' आत्मसमीपस्थम् सपक्षं–समानपार्श्व समव मेतरपार्वतया । सप्रतिदिक्-समानप्रतिदिक्तया अत्यर्थमभिमुख इत्यर्थः, अभिमुखावस्थानेन हि परस्परस्य समावेव दक्षिणवामपाश्र्वे भवतः एवं विदिशावपि ।
'अयमेयारूवे अब्भत्थिए चितिए पत्थिए मणोगए संकप्पे समुप्पज्जित्था'। सातनं पातनं गालनं विध्वंसनमिति कर्तु संप्रधारयति, उदारान्तर्वतिनीः औषधैः सातनम् -उदराद्वहिःकरणं, पातनं-गालनं रुधिरादितया कृत्वा, विध्वंसनं सर्वगर्भपरिशाटनेन, न च शाटनाद्यवस्था अस्य भवन्ति । 'संता तंता परितंता' इत्येकार्याः खेदवाचका एते ध्वनयः । अट्टवसट्टदुहट्टा' (आर्त्तवशआर्तध्यानवशतामृता-गता दुःखार्ता च या सा)।
उच्चाभिराक्रोशनाभिः आक्रोशो निर्भर्त्सना उद्धर्षणा (एते समानार्थाः)। 'लज्जिया विलिया विड्डा' (एतेऽपि समानार्थाः)।
स्थितिपतितां-कलक्रमायातं नुत्रजन्मानुष्ठानम्। ___ 'अंतराणि य' अवसरान्, छिद्राणि-अल्पपरिवारादीनि, विरहो-विजनत्वम् । तुष्टि: उत्सवः हर्षः आनन्दः प्रमोदार्थाः एते शब्दाः।
'मम घातेउकामेणं' धातयितुकामः णं वाक्यालङ्कारे मां श्रेणिको राजा घातनं मारणं वन्धनं निच्छुभणं' एते पराभयसूचका ध्वनयः ।
निष्प्राण:-निर्गतप्राणः निश्चेष्ट: जीवितविप्रजढः प्राणापहारसूचकाः एते। अवतीर्णोभूमौ पतितः । 'अप्फुणे' व्याप्तः सन् । 'रोयेमाणे ति रुदन् 'कंदमाणे' वैक्लवं कुर्वन् 'सोयमाणे शोकं कुर्वन् 'विलवमाणे' विलापान् कुर्वन् 'नीहरणं' ति परोक्षस्य य निर्गमादिकार्यम् । 'मणोमाणसिएणं' ति मनसि जातं मानसिकं मनस्येव यद्धर्तते वचनेनाप्रकाशिनत्वात् तत् मनोमानसिकं तेन अबहिर्वतिना अभिभूतः । 'अते उरपरियाल संपरिबुडे'। 'चंपं नगरि मझमज्झेणं' इत्यादि वाच्यम् 'अक्खिवि उकामेणं' ति स्वीकर्तुकामेन, एतदेव स्पष्टयति-'गिहिउकामेणं' इत्यादिना । 'तं जाव ताव न उद्दालेइ ताव ममं कूणिए राया' इत्यादि सुगमम् । 'प्रज्जगं' ति मातामहम् । 'संपेहेति' पर्यालोचयति । 'अतराणि' छिद्राणि प्रतिजाप्रत्-परिभावयन् विचरतिआस्ते। 'अंतर' प्रविरलमनुष्यादिकम् । 'असंविदितेणं' ति असंप्रति (असं विदितेन)। हन्वं ति शीघ्रम् ।
जहाचित्तो' त्ति राजप्रश्नीये द्वितीयोमाङ्ग यथा श्वेतम्बीनगर्याश्चित्रो नाम दूतः प्रदेशि
