________________
इति । बायार्थानां पुरुष इति ज्ञानमिति च नामान्तरमेव कृतं स्यात् वादिभिरितिभावः ।। ८ ।।
પુરુષાદ્વૈત અને વિશિષ્ટબોધ માત્ર માનવામાં પ્રત્યક્ષ બાધ છે તે દર્શાવે છે...
ગાથાર્થ - કારણ કે અગ્નિ પાણી ભૂમિ સંસારમાં દુઃખ આપનારા છે. એવું અનુભવ સિદ્ધ છે અને દારુણ રાગ દ્વેષ વિ. લોકમાં નિંદનીય પ્રવૃત્તિનું મૂળ છે. તે પણ અનુભવ સિદ્ધ જ છે.
વિશેષાર્થ :- જુવલન જલ જમીન અને વૈષયિક સુખો પણ દુઃખ રૂપ હોવાથી તાપ ઉપજાવનારા છે. દારુણ રાગ દ્વેષ મોહ કુચેષ્ટાના મૂળ છે; આ સર્વ લોકમાં પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ છે. તેનાથી પુરુષાત કે જ્ઞાનતનો પ્રત્યક્ષ બાધ થાય છે. રે - M_ન કહેવાય બાહ્ય અથ છે તો ખરા પણ અમે એમને પુરુષ/જ્ઞાન જ કહીએ છીએ. એમ માના સાવાદી મા - નામ ફેરવ્યું કહેવાય, તેનાથી અદ્વૈતની સિદ્ધિ ન થાય. | ૮ || अथ सर्वेऽप्येते बाया आन्तराश्च परिकल्पितरूपा एवेत्याशङ्कायामिदબાદ //
परिकल्पिता यदि ततो न सन्ति तत्त्वेन कथममी स्युरिति ।
तन्मात्र एव तत्त्वे भवभवविगमौ कथं युक्तौ ॥ ९ ॥ परिकल्पिता अवस्तुसन्तः कल्पनामात्रनिर्मितशरीरा बाह्या आन्तराश्च यदि भवताभ्युपगम्यन्ते ततः परिकल्पितत्वादेव न सन्ति न विद्यन्ते तत्त्वेन परमार्थेन । तथा च कथममी पदार्थाः स्युर्भवेयुर्न कथञ्चिद्भवताप्यनभ्युपगमात् । इत्येवं 'तन्मात्र एव' पुरुषमात्र एव तत्त्वे परमार्थेऽभ्युपगम्यमाने भवभवविगमौ - संसारमोक्षौ कथं केन प्रकारेण युक्तौ ? न ઋથવિત્યર્થઃ || 8 ||
બાહ્ય કે આંતરિક ભાવો બઘા કલ્પના માત્ર જ છે. એવી શંકાનું સમાધાન કરતાં ગ્રંથકાર કહે છે.
ગાથાર્થ - જો બધા ભાવો કલ્પિત જ છે તો હકીકતમાં તેમની હયાતીજ ન રહી, તો પછી આ વિવિધ પદાર્થો દેખાય છે કેવી રીતે ? એ પ્રમાણે પુરુષ માત્રને જ વાસ્તવિક માનતા સંસાર મોક્ષ કેવી રીતે ઘટી શ્રી ષોડશક પ્રકરણ-૧૬
215
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org