________________
चतुर्दशं योगभेद षोडशकम् ।
आमूलमिदं योगमार्गस्येत्युक्तं, तत्र कतिविधि योग इत्याह ||
सालम्बनो निरालम्बनश्च योगः परो द्विधा ज्ञेयः ।
जिनरूपध्यानं खल्वाद्यस्तत्तत्त्वगस्त्वपरः ॥ १ ॥ सहालम्बनेन चक्षुरादिज्ञानविषयेण प्रतिमादिना वर्तत इति सालम्बनो, निरालम्बनश्चालम्बनाद्विषयभावापत्तिरूपान्निष्कान्तो यो हि छद्मस्थेन ध्यायते न च स्वरूपेण दृश्यते योगो ध्यानविशेषः परः प्रधानो द्विधा ज्ञेयः; जिनरूपस्य समवसरणस्थस्य ध्यानं चिन्तनं, खलुशब्दो वाक्यालङ्कारे आद्यः प्रथमो योगः सालम्बनः; तस्यैव जिनस्य तत्त्वं केवलजीवप्रदेशसङ्घातरूपं केवलज्ञानादि- स्वभावं तस्मिन् गच्छतीति तत्तत्त्वगः तुरेवकारार्थेऽपरो द्वितीयः; शुद्ध- परमात्मगुणध्यानं निरालम्बनमित्यर्थः ।। १ ।।
યોગ માર્ગનું આ મૂળ છે એમ કહ્યું. તેમાં યોગ કેટલા પ્રકારનો તે જણાવે छ...
ગાથાર્થ - સાલંબન અને નિરાલંબન એમ યોગ બે પ્રકારનો છે; જિનેશ્વરનાં રૂપનું ચિંતન તે પહેલો યોગ છે અને માત્ર આત્મસ્વભાવના વિષયવાળો તે બીજો યોગ છે.
વિશેષાર્થ :- આંખ વગેરેના જ્ઞાનના વિષયભૂત પ્રતિમારિરૂપ આલંબન સાથે વર્તનારો યોગ સાલંબન યોગ. સમવસરણમાં બિરાજમાન અતિશયોથી શોભતા એવા પરમાત્માના રૂપની વિચારણા કરવી તે. ઈન્દ્રિયોના વિષયોથી દૂર રહેલ માત્ર જીવ પ્રદેશના સંઘાતરૂપ કેવલજ્ઞાનાદિ સ્વભાવ તરફ જ જે ધ્યાન ઢળતું હોય; જે સ્વરૂપથી દેખાતું ન હોય એવું છદ્મસ્થો જે ધ્યાન ધરે છે તે નિરાલંબન યોગ જાણવો. એટલે शुद्ध ५२मात्मगुएनुं ध्यान त. निरालंबन योग छ. ॥ १ ॥ कथं पुनः जिनरूपं ध्यातव्यमित्याह ।।
180
શ્રીષોડશકપ્રકરણ-૧૪
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
