________________
स्पर्शस्य लक्षणं फलातिशयं चाह ।
स्पर्शस्तत्तत्त्वाप्तिः संवेदनमात्रविदितं त्वन्यत् ।
वन्ध्यमपि स्यादेतत्स्पर्शस्त्वक्षेपतत्फलदः ॥ १५ ॥ तस्य विवक्षितस्य वस्तुनस्तत्त्वमनारोपितं रूपं तस्याप्तिरुपलम्भः स्पर्शः स्पृश्यतेऽनेन वस्तुतत्त्वमिति निरुक्तेः, अन्यत्त्वविदितं कथञ्चिद्वस्तुग्राहित्वेपि प्रमाणपरिच्छेद्यसंपूर्णार्थं (था) ग्राहित्वेनानिश्चितं संवेदनमात्रं तत्त्वपरामशशून्यमस्पर्शाख्यं ज्ञानमित्यर्थः । वन्ध्यमपि विफलमपि स्यादेतत् संवेदनमात्रं; स्पर्शस्तु स्पर्शः पुनरक्षेपेणाविलम्बेन तत् स्वकार्यं फलं ददाति यः स तथा । अयमनयो स्पर्शान्यज्ञानयोर्विशेषः ।। १५ ।।
स्पर्शनु सक्ष मने इणनो मतिशय सतावे छे...
ગાથાર્થ :- સ્પર્શ એટલે વસ્તુનાં આરોપ વગરનાં સ્વરૂપનો ખ્યાલ બીજું જ્ઞાન તો પ્રમાણથી અનિશ્ચિત સંવેદન માત્ર છે અને આતો નિષ્ફળ પણ નીવડે. જ્યારે સ્પર્શ તો ટૂંકા ગાળામાં જ ફળ આપનાર હોય છે.
વિશેષાર્થ :- વિવક્ષિત વસ્તુનું જે આરોપ વગરનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ હોય તેની જાણ થવી તે સ્પર્શ છે. વસ્તુના અમુક સ્વરૂપનો જેના વડે સ્પર્શ થાય તે સ્પર્શ, એના સિવાયનું જ્ઞાન કોઈક પ્રકારે વસ્તુને જણાવે ખરી પણ પ્રમાણથી જાણવા યોગ્ય જે સંપૂર્ણ અર્થ તેનો નિશ્ચય જેનાથી થઈ શકે નહિં, એવું તે જ્ઞાન ખાલી સંવેદન રૂપ જ છે. તત્ત્વપરામર્શ શૂન્ય તે જ્ઞાન અસ્પર્શ નામથી ઓળખાય છે. આ ક્યારેક નિષ્ફળ પણ નીવડે છે. જ્યારે સ્પર્શ તો ટૂંક સમયમાં પોતાનાથી સાધ્ય કે પોતાનું કાર્ય જે ફળ છે તેને આપે
छ. ॥ १५॥
संवेगस्पर्शयोगेन परिणतदीक्षाभावो यत्करोति तदाह ।
व्याध्यभिभूतो यद्वनिर्बिण्णस्तेन तक्रियां यत्लात् ।
सम्यक्करोति तद्वद्दीक्षित इह साधुसन्चेष्टाम् ॥ १६ ॥ व्याधिना कुठादिनाऽभिभूतो ग्रस्तो यद्वत् यथा निर्बिण्णो निर्वेद
ROOur
( શ્રેષોડશક પ્રકરણમુ-૧૨
સ્ત
२१११२९६
NIWARI
163
ARREARRARY
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
