________________
૧૭૬૨
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા. [પ્રસ્તાવ ૭ વામાં આવ્યું અને જે વાંદરાનું બચ્ચું બતાવવામાં આવ્યું તે સર્વ પ્રાણુઓના સંબંધમાં એકસરખાં જ છે, બધાને એવાં ઓરડા ગર્ભ ગ્રહો અને બચ્ચાં હોય છે. હવે પેલા દાદરામાં જે પગથી અગાઉ વર્ણવવામાં આવ્યાં હતાં તે તને યાદ હશે. એ વાંદરાનું બચ્ચું એ પગથી ઉપર ચઢે છે અને તે તેનું ચઢવું અનેક પ્રકારના ભવસંસારનું કારણ થાય છે. જે પગથી ઉપર ચઢીને એ ઠેકડા મારે છે તેની બાજુમાં જે દુકાન હોય ત્યાં તેને (પ્રાણુને) જવાનું બને છે; એ વાનરબત્ર્ય પ્રાણુને જલદી બાજુની દુકાન પર લઈ
જાય છે.?
મેં પૂછયું “ભાઈ અકલંક! તારી વાત સમજાણું નહિ. તું જે કહે છે તેને અંદરનો અર્થ શું છે?”
અકલેકે જવાબ આપતાં કહ્યું “ભાઈ ઘનવાહન! સાંભળઃ લેશ્યા અને તેના અધ્યવસાય તો તારા સમજવામાં અગાઉ આવ્યાં છે. “જે લેક્શાના અધ્યવસાયસ્થાનમાં મરણ સમયે પ્રાણુનું ચિત્ત હોય
છે, તેજ વેશ્યાના અધ્યવસાયસ્થાનમાં અન્ય ભવમાં પ્રાણુ ઉત્પન્ન થાય છે. ચિત્ત અસંખ્ય અયવસાયમાં વર્તતું હોય છે અને તેથી « તે ચિત્રવિચિત્ર પ્રકારની યોનિઓરૂપે સંસારનું કારણ બને છે, અનેક
અથવસાયને અનુરૂપ સ્થાનમાં લઈ જાય છે અને તેથી તે સંસારનું “પણ કારણ છે. ભાઈ ઘનવાહન ! જે એ ચિત્ત દેષથી ભરેલા સ્થા“નામાં વર્તતું હોય છે તો તે સંસારનું કારણ બને છે અને જે તે “ જાતે નિર્દોષ સ્થાનમાં વર્તતું હોય છે તે તે જ મન મોક્ષનું કારણ “ બને છે. એ ચિત્ત તારૂં ખરેખરૂં અંતર ધન છે, એના ઉપર ધર્મ
અને અધર્મ અને આધાર રાખે છે, એના ઉપર સુખદુઃખને “આધાર રહે છે-માટે એ ચિત્તરૂપ સુંદર રસનું સારી રીતે રક્ષણ “કર, જીવમાં અને ભાવચિત્તમાં પરસ્પર કાંઈ તફાવત નથી, તેટલા
માટે જે પ્રાણ ભાવચિત્તનું રક્ષણ કરે છે, તેને બરાબર જાળવે છે “તે વાસ્તવિક રીતે પોતાના આત્માનું રક્ષણ કરે છે, આત્માને જાળવે છે. જ્યાં સુધી એ ચિત્ત ભેગની લાલસાએ વસ્તુઓ કે ધન
૧ અહીં પ્રાણુઓ એટલે સંશી પદ્રિયની મુખ્યત્વે વ્યાખ્યા ચાલે છે.
૨ વ્યવહારમાં કહેવાય છે કે “અંતે યા મતિ સા ગતિ-મરણ વખતે જેવી બુદ્ધિ તેવી ગતિ. આ હકીકત કેવા પ્રકારની છે તે અત્ર ફુટ થાય છે.
૩ અહીંથી મૂળ શ્લોક નીચે નોટમાં આપ્યા છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
