________________
પ્રકરણ ૩૧ મું. ભવપ્રપંચ અને માનુષ્યધર્મદુર્લભતા.
ચાર્યશ્રી વિવેક કેવળીએ જ્યારે અરિતમનરાજાને જણાવ્યું કે તેની બુદ્ધિ માર્ગાનુસારિણી થઇ છે એટલે રાજાને ઘણા આનંદ થયો, તત્ત્વ સમજવાની વિશેષ જિજ્ઞાસા થઇ અને સન્મુખભાવમાં મેટે વધારો થયા. પછી રાજાએ સવાલ કર્યો “ સાહેબ ! આપશ્રીએ હમણા જે વાત જણાવી તે નંદિવર્ધનની ખાસ છે કે બીજા કોઇ પ્રાણીના સંબંધમાં પણ તેવુંજ અને છે.” સવાલ પૂછવા પહેલાં જ રાજાના મનમાં ભવપ્રપંચના ખ્યાલ થઇ ગયા હતા, જવામ શું મળશે તેનું સહજ દર્શન થઇ ગયું હતું અને વિશેષ સ્પષ્ટતાની જરૂર હતી. આ અતિ મહત્વની બાબતપુર આચાર્યશ્રીએ ત્યાર પછી નીચે પ્રમાણે ખુલાસા કર્યોઃ—
પ્રાણીઓના ઉત્ક્રાન્તિક્રમ, મનુષ્યપણાની દુર્લભતા. ભવપ્રપંચની વિચિત્રતા, શુદ્ધ ધર્મગ્રાપ્તિની દુર્લભતા. વિવેકાચાર્ય—“ રાજન્ ! આ સંસારમાં રહેલા સર્વ પ્રાણીઓના “ સંબંધમાં એવાજ પ્રકારના હેવાલ ઘણું ખરૂં અને છે. તે આ પ્રમાણે “ છેઃ સર્વ પ્રાણીઓ અસંવ્યવહારિક રાશિમાં પ્રાયે અનાદિકાળથી “ રહેતા હેાય છે. પ્રાણી જ્યારે ત્યાં વસતા હેાય છે ત્યારે ક્રોધ, માન, “ માયા, લાભ વિગેરે આશ્રવઢારા તેના અંતરંગના સગા સંબંધીએ “ હાય છે. વિશુદ્ધ જૈન આગમ ગ્રંથામાં બતાવેલાં અનુષ્ઠાન કરીને
*
વિશુદ્ધ માર્ગપર આવી જેટલા પ્રાણીએ કર્મથી મુક્તિ પામે છે— “ સિદ્ધ થાય છે તેટલાજ પ્રાણીએ એ અસંવ્યવહાર જીવરાશિમાંથી “ અહાર નીકળે છે ( વ્યવહાર રાશિમાં આવે છે) એ પ્રમાણે કેવ“ ળજ્ઞાનથી સર્વ વસ્તુઓ દેખી શકનારનું વચન છે. એ અસંવ્યવહાર “ રાશિમાંથી બહાર નીકળેલા જીવા એકેંદ્રિય જાતિમાં અનેક પ્રકારની “ વિડંબના પામતા હેરાનગતી ભાગવે છે, વિકલેંદ્રિયમાં નાના પ્ર
Jain Education International
આ
૧ જે દ્વારા કર્મ આવે તે ‘આશ્રવન્દ્વાર' કહેવાય છે.
૨ એઇટ્રિય, તેઇન્દ્રિય અને ચૌરિંદ્રિય જીવાનું સમુચ્ચય નામ વિકસેંદ્રિય' છે.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
