________________
પ્રકરણ ૨] ક્ષાન્તિકમારી.
૨૬૩ આવનારને પણ મોટો આનંદ ઉત્પન્ન કરાવે છે અને જગતના સર્વ પ્રાણીઓને સારી ક્રિયાઓમાં પ્રવર્તન કરાવે છે તેથી બહાદુર પ્રાણુઓ એને “સર્વ લેકેનું હિત કરનાર કહે છે.
રાગ, દ્વેષ, મેહ, ક્રોધ, લોભ, મદ, ભ્રમ, કામ, ઈર્ષ્યા, શેક, દીનતા વિગેરે જે જે દુઃખ આપનારા ભાવો છે અને જેઓ પોતાની ખરાબ ચેષ્ટાએ કરીને લોકોને વારંવાર સંતાપ આપ્યા કરે છે તે સર્વને એ રાજા જડમૂળથી ઉખેડી નાખનાર છે અને તે સંબંધમાં તે નિરંતર ચિંતા કરનાર છે તેથી તે રાજા દુષ્ટને દાબી દેવામાં ખાસ ઉદ્યમ કરનાર છે એમ કહ્યું છે.
વળી જ્ઞાન, વૈરાગ્ય, સંતોષ, ત્યાગ (દાન), સજજનતા વિગેરે મનુષ્ય જાતને આલ્હાદ ઉત્પન્ન કરનાર ગુણેનું અને માન્ય પુરુપિએ સંમતિ આપેલા તેના જેવા બીજા ગુગેનું પરિપાલન કરવાને તે રાજા સર્વદા તૈયાર રહે છે, અને તે કામ કરતી વખતે તેને બીજા કોઈપણ કામથી વધારે અગત્ય આપે છે તેથી એ શુભ પરિણામ રાજાને સારા માણસને પાળવામાં ખાસ ધ્યાન આપનાર નું વિશેષણ યોગ્ય રીતે આપવામાં આવ્યું છે.
એ મહારાજાનો કોશ (ભંડાર) બુદ્ધિ, ધીરજ, સ્મૃતિ, સંવેગ, સમતા વિગેરે ગુણોથી ભરપૂર છે; રથ, હાથી, ઘોડા અને પાળા એ ચાર પ્રકારના લશ્કરવાળા રાજાની પેઠે દાન, શીળ, તપ, ભાવરૂપ ચાર પ્રકારના લશ્કરથી તે રાજાનો રાજ્યદંડ વિસ્તાર પામે છે-રાજ્ય આજ્ઞા સર્વત્ર માન્ય થાય છે; આ પ્રમાણે હોવાથી એ મહારાજાને “કેશ અને દંડની સમૃદ્ધિથી પરિપૂર્ણ કહેવામાં આવ્યું છે.
નિષ્પકંપતા રાણું. એ મહારાજાને નિષ્પકંપતા નામની મહાદેવી છે-તેણે શરીરની સુંદરતાના વિષયમાં વિજયવજ પ્રાપ્ત કરેલ છે, અનેક કળાઓમાં કુશળતા મેળવેલી હોવાથી તેણે ત્રણ ભુવનને જીતી લીધા છે, પોતાના નાના પ્રકારના વિલાસને લીધે કામદેવની પ્રિયા રતિના
૧ અથવા શામ, દામ દંડ અને ભેદ એ ચાર નીતિ પણ લઈ શકાય.
૨ નિષ્ણકંપતાઃ મેરૂની પેઠે સ્થિર રહેનાર, વિચાર ફરે તેવી નહિ, પણ મક્કમ, અડગ વિચારની.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
