Upmitibhav Prapancha Katha Vivaran Prastav 1 2 3

SR No.: 002144
Original Sutra Author: N/A
Author: Motichand Girdharlal Kapadia
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Publication Year: 1921
Total Pages: 737
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Karma, & Literature
File Size: 15 MB

Page 330

પ્રકરણ ૫] સદાગમપરિચય.
૨૮૯ તેજ ખરેખરો ઉદ્યમ કરે છે, શબ્દ વિગેરે પાંચ તોફાની ચોરે જ્યારે “ આ પ્રાણીનું ધર્મધન લુંટવા મંડી જાય છે ત્યારે તે ચેરના પંજામાંથી મૂકાવનાર એજ મહાત્મા છે અને તેના જેવું છોડાવવાનું કામ કરનાર બીજે કઈ જોવામાં આવતો નથી, મહા ઘોર ભયંકર નરકનાં દુઃખ“માંથી બચાવી લેનાર અને ત્યાં ગયેલાનો પણ ઉદ્ધાર કરનાર તે મને “હાત્મા છે અને પ્રાણીઓને જનાવરપણુનાં ( તિર્યંચ ગતિનાં) દુ:ખથી
બચાવનાર પણ એજ મહાત્મા છે, તુચ્છ અધમ મનુષ્યપણુમાં પ્રાપ્ત “થતાં અનેક દુઃખોનો વિચછેદ કરાવનાર પણ એજ મહાત્મા છે અને “અધમ અસુરપણમાં મનમાં નિરંતર થતા અનેક સંતાપથી દર રાખનાર પણ એજ મહાત્મા છે; અજ્ઞાન વૃક્ષનો નાશ કરવા માટે “તે જ મહાત્મા કુઠાર જેવા છે; એ નિદ્રાને* નસાડી મૂકનાર અને પ્રાણી
ને જાગ્રત કરનાર છે; “સ્વાભાવિક આનંદનું ખરેખરૂં કારણ એજ છે “એમ કેમ કહેવાય છે અને સુખદુઃખના અનુભવથી થતી મિથ્યા
બુદ્ધિને કાપી નાખનાર પણ તેજ મહાત્મા છે; “એ મહાત્મા કોધ “અગ્નિને બુઝવવા માટે જળ સમાન છે, મહામાનરૂપ મોટા પર્વતને “કાપી નાખવા માટે વજી સમાન છે, મહામાયારૂપ મોટી વાઘણનો
૧ પાંચ તોફાની એરે તે શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શ સમજવા.
૨ ભિખારી, દરિદ્રી, રેગી, અંધ, બહેરા વિગેરે અધમ મનુષ્યની પંક્તિમાં આવે છે.
૩ પ્રથમ જ્ઞાનાવરણીય કર્મ જેનું કામ જ્ઞાનની આડા આચ્છાદન કરવાનું છે તેના નાશથી આ સ્થિતિ પાપ્ત થાય છે.
૪ નિદ્રા પર સત્તા બીજા દર્શનાવરણય કર્મ પર અંકુશ આવવાથી પ્રાપ્ત થાય છે. એ કર્મ દર્શનને રોકે છે અને નિદ્રાને લાવે છે.
૫ સ્વાભાવિક આનંદ આત્મપરિણતિની રમણતામાં છે. દુનિયામાં જે ગાડી વાડી લાડી વિગેરેના સંસર્ગથી આનંદ મનાય છે તે પૌગલિક છે, અસ્થિર છે, અસ્વાભાવિક છે, નિરંતર રહેનાર ન હોવાથી ખોટે છે. સ્વાભાવિક આનંદ જ્ઞાન વગર થતો નથી અને આત્માની એવી શાંત દૃશા વેદનીય કર્મના ક્ષયથી થાય છે. આઠ કર્મમાં આ ત્રીજું કર્મ છે.
૬ હવે જે વિશેષણો આવે છે તે ચોથા મેહનીય કર્મના નાશથી પ્રાપ્ત થાય છે. ક્રોધ, માન, માયા, લેભ, હાસ્ય, રતિ, અરતિ, શોક, ભય, દુર્ગછા, વેદ અને મિથ્યાત્વ એ સર્વ મેહના આવિર્ભાવ છે. પ્રથમ ચાર કષાય છે (ક્રોધાદિ).
૭ ઇંદ્રનું વજી બહુ નાનું હોય છે, પણ શક્તિ એટલી હોય છે કે પર્વત પર પડતાં તેના ચૂરેચૂરા કરી નાખે છે.
૩૭