________________
૨૬૮
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચ કથા. [પ્રસ્તાવ ૨ ચાકરો દ્વારા આ લોકમાં જુદા જુદા પ્રકારનાં સર્વ કાર્યો કરવા હું સમર્થ છું એ ગર્વ પોતાના મનમાં રાખીને પોતાના પતિ કર્મપરિસુમ મહારાજાએ ભજવવા આજ્ઞા કરેલા આ સંસારનાટકમાં પોતાના પતિની બાજુમાં બેસીને અભિમાનપૂર્વક હુકમ કરે છે કે “આ યોનિ
રૂપ પડદાની અંદર હાલ જે પાત્રો ગોઠવાઈને રહેલા મહાદેવીને આ છે તે સર્વે હવે મારા હુકમથી બહાર નીકળે અને કરો હુકમ. બહાર નીકળીને સર્વ પ્રથમ રૂદનવ્યાપાર કરે,
ત્યારપછી તેઓ પોતપોતાની માતાઓનાં સ્તનમાંથી દૂધનું પાન કરે, પછી આખા શરીરે ધૂળથી ભરેલાં અંગવાળા થઈને તેઓ રંગભૂમિ પર ભાખોડીએ ચાલે અને તે રંગભૂમિને ધૂળથી રંગો, બે પગે ડગમગ ચાલતા જમીનને ભેટી પડે, મૂત્ર અને મળથી ખરડાયેલા પોતાના શરીરને ધિક્કારને પાત્ર કરે; ત્યારપછી બાળકપણું મૂકી દઈને કુમારપણું ધારણ કરે, તેમાં જુદા જુદા પ્રકારનાં રમત ગમત માટેનાં રમકડાંઓ લઈ આનંદ મસ્તી કરે, સર્વ પ્રકારની કળાઓમાં કુશળતા પ્રાપ્ત કરવા માટે અભ્યાસ કરે; ત્યારપછી કુમારભાવ પૂરો થાય એટલે તરૂણપણું ધારણ કરે, ત્યાં સર્વ વિવેકી પ્રાણુઓને હાસ્ય ઉત્પન્ન કરે તેવા કટાક્ષે મહારાજશ્રી કામદેવ નામના મહાગુરુના ઉપદેશ અનુસાર કરે અને તેમ કરવામાં પિતાના ફળને કલંક લાગશે કે બીજી કોઈ મુશ્કેલીઓ આવશે તેની દરકાર ન કરે, પણ જેમ કામદેવ કહે તેમ જુદા જુદા પ્રકારના વિલાસો કરે, નાચે અને તોફાન મસ્તી કરે, અને પરદા રાગમન' જેવાં મહા
૧ પુત્ર પુત્રીને જન્મ થતાંજ તેઓ પ્રથમ રડે છે તે આ રૂપક બતાવે છે. રાણના આખા હુકમમાં જન્મથી મરણ સુધીના અગત્યના મોટા બનાવોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યે છે. તાત્પર્ય એ છે કે કર્મ હોય તો પણ તેની સ્થિતિ પાકેકાળ આવી પહોચે ત્યારે અનુક્રમે કામ થાય છે. આથી કર્મ અને કાળનાં કાર્યોની વહેંચણી થઈ જતી જણાશે.
૨ હાથ, પેટ અને પગે ડગમગ ચાલે, ચાલતાં પડી જાય. એને ભાખેડીએ ચાલવું કહેવામાં આવે છે.
૩ જુવાની, ગદ્ધા પચ્ચીશીમાં આવી જ સ્થિતિ થાય છે.
૪ કામદેવ-મન્મથ ઉપર આ આડકતરી સખ્ત વક્રોક્તિ છે. કટાક્ષ આંખથી થતું પ્રેમસૂચક ચિહ્ન છે.
૫ ૫રદારાગમનઃ અન્ય સ્ત્રી, પિતાની સ્ત્રી ન હોય તેની સાથે વિષયસુખ ભોગવવું તે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
