________________
સવારના પહોરમાં ઊઠતાંની સાથે જ દાંત સાફ કરીએ છીએ, શરીર સ્વચ્છ કરીએ છીએ, આંખો સાફ કરીએ છીએ અને શરીર પર સાબુ લગાડી લગાડીને એને ખૂબ ચોખ્ખું કરીએ છીએ. બધાંયને શુદ્ધ બનાવીએ છીએ પછી દુનિયાનું જ્ઞાન મેળવવા માટે છાપાં વાંચીએ છીએ. પછી વળી ખોરાક દ્વારા શ૨ી૨નું પોષણ પણ કરીએ છીએ. આ બધુંય અનિવાર્ય છે અને આપણે કરીએ છીએ.
પણ કહો; આ આંખ, કાન, મોઢું, નાક, શરીર એ બધાંયની પાછળ કામ કોણ કરે છે ? તમારા મનની સાથે આંખના તંત્રનું જોડાણ નહિ હોય તો આંખ જોતી હશે તોપણ ન જોયા જેવું થશે. તેમ રસ્તા પરથી જતા હો ત્યારે, તમારી બાજુમાંથી કોઈ પસાર થાય, તમારી આંખો એની સામે હોય, એની આંખો તમારી સામે હોય પણ તમારું મન ક્યાંક બીજે હોય, તો એ પસાર થઈ જાય તોય એ તમે એને ન જુઓ. પછી બીજી વાર મળે ત્યારે એ કહે, “ભલા માણસ, પડખે થઈને ગયા, સામે જોયું પણ હતું, છતાં બોલ્યા પણ નહિ ?’”
તમે કહેશો કે, “મારું મન ક્યાંક બીજે હતું, મને ખ્યાલ ન રહ્યો.” આમ કેમ થયું ? આંખો તો એના ઉપર માંડેલી હતી ને ? પણ મન અને આંખનું તંત્ર જોડાયું નહોતું. એટલે આંખે જોયું ખરું, પણ જોયેલો સંદેશો મન પાસે પહોંચ્યો નહિ, અને મનનો પ્રત્યુત્તર ન મળે ત્યાં સુધી કંઈ કામ થાય નહિ.
ઘણી વાર તમારું મન, તરંગી દુનિયાની સફરે ઊપડ્યું હોય, તમે બેઠેલા હો, વાત ચાલતી હોય, અને કોઈ પૂછે કે, ‘‘સાંભળ્યું ?'' તો તમે કહેશો કે, “ભાઈ, મારું મન જરા ઠેકાણે નહોતું, મન કંઈક બીજે ગયું હતું; એટલે સાંભળ્યું નહિ. શું કહ્યું હતું, જરા ફરીથી કહો ને ?''
કાન તો આમ ખુલ્લા હોય છે, એના ઉપર આવરણ ન હોય, છતાં પણ કાનના જે સંદેશા મનને પહોંચવા જોઈએ એ પહોંચતા નથી, એટલે
તમારા કાન નકામા.
અને નાક ખુલ્લું હોય, પણ તમારું મન બીજે ઠેકાણે હોય તો, ગમે તેટલાં ફૂલ સૂંઘાડવામાં આવે, ગમે તેવાં અત્તર સૂંઘાડવામાં આવે તોપણ તે તમારે માટે આહ્લાદક નહિ નીવડે.
એ જ રીતે, કોર્ટની સુનાવણી હોય, તમારો મહત્ત્વનો કેસ હોય, અને ટેબલ ઉપર સુંદરમાં સુંદર ભોજન પીરસ્યું હોય, તમે ખાધે જ જાઓ, ખાધે જ જાઓ. પણ તમારું મને જો પેલા મહત્ત્વના કેસમાં રમતું હોય, તો તમે
Jain Education International
૩૬ * જીવનમાંગલ્ય
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org