Jivan Mangalya

SR No.: 002142
Original Sutra Author: N/A
Author: Chitrabhanu
Publisher: Navbharat Sahitya Mandir Ahmedabad
Publication Year: 2008
Total Pages: 314
Language: Gujarati
Classification: Book_Devnagari & History
File Size: 11 MB

Page 112

તો લેવા માટે હાથ લંબાવવો નહિ, પરંતુ જો કોઈ લેવા આવે તો શક્તિ પ્રમાણે આપતાં રહેવું.
દાનમાં દેવાનું છે, પણ લેવાનું નથી. કોઈ પણ દાન પર શા માટે દીન બનીને જીવવું ? આપણે જ આપણા પુરુષાર્થથી ઊભા રહેવું જોઈએ. કોઈની પણ વસ્તુ, જો એક વાર પણ તમે લીધી, તો પછી એના ઉપકારની છાયા તમારી પાંપણ ઉપર એવી જામી જશે કે દૃષ્ટિ ઊંચી પણ નહિ થઈ શકે. પછી તમે કંઈ નહિ કરી શકો.
“દ્રોણાચાર્ય જેવા વીર અને ભીષ્મ પિતામહ જેવા સમર્થ પુરુષો કૌરવોના ઉપકાર – ભાર નીચે દબાયેલા હોવાથી દ્રૌપદીનાં વસ્ત્ર ઉતારાતાં હતાં ત્યારે નીચું ઘાલી બેઠા હતા. આનું કારણ મહાભારતમાં તેમણે જાતે જ કહ્યું છે કે, “થનામ્ યાસી વચમ્ - અમે અર્થના દાસ થઈ ગયા છીએ. આ કૌરવોએ અમને પોપ્યા છે એટલે એની શરમથી અમે દબાઈ ગયા છીએ. અમે ગુલામ છીએ. ગુલામ શું કરી શકે ?
મહાભારતું આ વાક્ય મંત્ર બનાવી યાદ રાખવાનું છે : તમે કોઈની પાસેથી કંઈક દાન લીધું એટલે ખલાસ. તમારો આત્મા અને તમારું સ્વમાન મય જ સમજો. ગાળની બાબતમાં આથી ઊલટું છે. ગાળ લેજો ખરા, દેશો નહિ. બીજાંના ગમે તેવા કડવાં વેણ આવે, ગમે તેવી કડવી વાણી આવે, કડવા વિચાર આવે, તેને વિવેકથી વિચારજો. એમાં સત્ય હોય તો સુધરવું. અસત્ય તો પોતાના જ ઝેરથી મરે છે. તેને ઉત્તર ન આપશો.
તમે જો સામાના ક્રોધનો ઉત્તર ક્રોધથી નહિ આપો તો સામાને ઠંડું થવું જ પડશે.”
છેવટે વિશાખાએ કહ્યું, “હે પિતાજી ! આજ સુધી લોકોએ મારા માટે ગમે તેમ કહ્યું હોય, છતાં મેં કાયમ સાંભળ્યું જ છે. કોઈ દિવસ સામો ઉત્તર આપ્યો છે ખરો ?”
મૃગધર કહે, “ના બેટા, તને ઊંચેથી બોલતાં મેં સાંભળેલ નથી.”
વિશાખાએ આગળ કહ્યું, “આ ચાર વાત મારી માતાએ અને મારા પિતાએ લગ્ન વખતની વિદાય વેળાએ વારસામાં આપી હતી. હું તેને બરાબર પાળવા પ્રયત્ન કરું છું.”
મૃગધર કહે, “બેટા, તેં આ વાત બરાબર જાળવી છે.”
આ આખીય વાત સાંભળીને પ્રસન્ન થયેલા રાજા પ્રસેનજિત બોલી ઊઠે છે, “વિશાખા, તને હું એક બિરુદ આપવા માગું છું.”
મૃગધર તો રાજાના મનની વાત સમજી જાય એવો ટેવાઈ ગયો હતો.
પૂર્ણિમા પાછી ઊગી ! * ૧૦૩