Page Text
________________
૫૦૯
જૈનમત
तथा घटो यदोत्पद्यते, तदा किं देशेनोत्पद्यते, सामस्त्येन वा ? इत्यपि परः प्रष्टव्योऽस्ति । यदि देशेनेति वक्ष्यति तदा घटो देशेनैवोत्पन्नः प्रतीयेत न पुनः पूर्ण इति । प्रतीयते च घटः पूर्ण उत्पन्न इति । ततो देशेनेति पक्षो न क्षोदक्षमः । नापि सामस्त्येनेति पक्षः । यदि सामस्त्येनोत्पन्नः स्यात्, ततो मृदः प्रतीतिस्तदानीं न स्यात्, न च सा नास्ति, मार्दोऽयं न पुनः सौवर्ण इत्येवमपि प्रतीतेः । ततो घटो यदोत्पद्यते तदा स घटात्मनोत्पद्यते मृत्पिण्डात्मना विनश्यति मृदात्मना च ध्रुव इति बलादभ्युपगन्तव्यं स्यात् ।
375. જે પ્રતિવાદીઓ વસ્તુને ઉત્પાદાદિ ત્રયાત્મક નથી માનતા તેમને અમારે પૂછવું જોઈએ કે – જ્યારે ઘડો નાશ પામે છે ત્યારે તે એકદેશથી થોડો જ નાશ પામે છે કે સર્વદેશથી પૂરેપૂરો નાશ પામે છે ? જો ઘડો એકદેશથી નાશ પામતો હોય તો આખા ઘડાનો નાશ ન હોતાં તેના એકદેશનો જ નાશ થવો જોઈએ. પરંતુ આપણે તો આખા ઘડાને પૂરેપૂરો નાશ પામેલો જોઈએ છીએ. એવું તો કોઈ નથી કહેતું કે ‘ઘડાનો એક ભાગ ફૂટી ગયો.’ તેથી ઘડાનો એકદેશથી નાશ માનવો ઉચિત નથી. જો ઘડો પૂરેપૂરો સર્વદેશથી નાશ પામતો હોય તો ઘડાનો નાશ થતાં માટી અને ઠીકરીઓ ન મળવી જોઈએ કેમ કે તમે તો ઘડાનો સંપૂર્ણપણે અર્થાત્ માટી અને ઠીકરીઓ આદિની સાથે સર્વાત્મના નાશ માનો છો. પરંતુ ઘડો નાશ પામતાં જ માટી અને ઠીકરીઓ ત્યાં પડેલી મળે છે જ. તે વખતે જોનારાઓ પણ કહે છે કે ‘માટીની ઠીકરીઓ છે, સુવર્ણની નથી.’ તેથી જ્યારે ઘડાનો નાશ થાય છે ત્યારે માટી અને ઠીકરીઓનો નાશ થતો નથી, એટલે ઘડાનો સર્વાત્મના પૂર્ણ રૂપે નાશ માનવો પણ યોગ્ય નથી. તેથી અન્ય કોઈ ત્રીજો રસ્તો ન મળવાના કારણે તમારે એ માન્યા વિના છૂટકો નથી કે ઘડો ઘટરૂપ પર્યાયની દૃષ્ટિએ નાશ પામે છે, ઠીકરીઓરૂપ પર્યાયની દૃષ્ટિએ ઉત્પન્ન થાય છે અને માટી દ્રવ્યરૂપે સ્થિર રહે છે.[માટી પહેલાં પણ હતી અને અત્યારે પણ છે જ, કેવળ એનો ઘટપર્યાય (ઘટપરિણામ યા ઘટાકાર) નાશ પામ્યો તથા તેની જગ્યાએ ઠીકરીઓરૂપ પર્યાય (પરિણામ યા આકા૨) ઉત્પન્ન થયો.] તેવી જ રીતે અમારે તેમને પૂછવું જોઈએ કે – જ્યારે ઘડો ઉત્પન્ન થાય છે ત્યારે તે એકદેશથી થોડો ઉત્પન્ન થાય છે કે સર્વદેશથી પૂરેપૂરો ઉત્પન્ન થાય છે ? જો તે એકદેશથી ઉત્પન્ન થતો હોય તો ઘડાનો થોડો ભાગ જ ઉત્પન્ન થવો જોઈએ, આખો ઘડો પૂરેપૂરો ઉત્પન્ન ન થવો જોઈએ. પરંતુ ઘડો તો આખેઆખો પૂરેપૂરો ઉત્પન્ન થાય છે એ તો સર્વલોકપ્રસિદ્ધ છે. તેથી ઘડો એકદેશથી થોડો ઉત્પન્ન થાય છે એમ માનવું ઉચિત નથી. જો ઘડો સર્વદેશથી પૂર્ણરૂપે ઉત્પન્ન થતો હોય તો એનો અર્થ એ થાય કે ઉત્પત્તિક્ષણે સંપૂર્ણપણે તે ઘટ જ હોય (ઘટપર્યાય જ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002138 |
| Book Title | Bharatiya Tattvagyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin J Shah |
| Publisher | 108 jain Tirth Darshan Trust |
| Publication Year | 2009 |
| Total Pages | 819 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |