Page Text
________________
જૈનમત
૪૦૫
ભૂખતરસ ગરમીઠંડી આદિ બાવીસ પરીષહો (બાધાઓ) સહનકરે છે, વાળનો લોચ કરે છે, અઢાર પ્રકારનાં શીલોને ધારણ કરી પૂર્ણ બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરે છે, બાહ્ય સ્ત્રીપુત્રાદિ તથા આભ્યન્તર રાàષમોહાદિ બધા જ પરિગ્રહોનો ત્યાગ કરે છે, જેમને પોતાના શરીરનો મોહ નથી તે ઉગ્ર તપશ્ચર્યા કરનાર અને અનેક પ્રકારે દેહદમન કરનાર સાધુને સકામ – ઇચ્છાપૂર્વક કરવામાં આવતી નિર્જરા થાય છે. તે સાધુ એક એક કર્મરજને શોધી શોધીને સંકલ્પપૂર્વક જાણી જોઈને ખેરવી નાખે છે. અન્ય જીવોની બાબતમાં, કર્મોના ઉદયના કારણે તે કર્મોનાં ફળરૂપે ઉદ્ભવેલાં લાખો પ્રકારનાં તીવ્રતર શારીરિક અને માનસિક દુ:ખો જીવો દ્વારા સહન કરાઈને ભોગવાઈ જતાં તે કર્મનું આપોઆપ ખરી પડવું, દૂર થઈ જવું એ બીજા પ્રકારની અકામનિર્જરા છે. [સકામ નિર્જરામાં જીવ સંકલ્પપૂર્વક સ્વપ્રયત્નથી (તપશ્ચર્યાથી) કર્મોને તેમના નિયતકાળ પૂર્વે જ ખરેવી નાખે છે, દૂર કરી દે છે. અકામનિર્જરામાં તો કર્યો પોતાનું ફળ નિયતકાળે આપીને આપોઆપ ખરી પડે છે, દૂર થઈ જાય છે, તેમાં જીવનો સંકલ્પ કે પ્રયત્ન હોતો નથી.].
242. અથોત્તરાર્થેન મોક્ષતત્ત્વમા‘આત્યન્તિઃ' ત્યાદ્રિ । હાલેઃशरीरपञ्चकेन्द्रियायुरादिबाह्यप्राणपुण्यापुण्यवर्णगन्धरसस्पर्शपुनर्जन्मग्रहण
वेदत्रयकषायादिसङ्गाज्ञानासिद्धत्वादेरात्यन्तिको वियोगो विरहः पुनर्मोक्ष इष्यते । यो हि शश्वद्भवति न पुनः कदाचिन्न भवति, स आत्यन्तिकः ।
-
-
242. શ્લોકના ઉત્તરાર્ધમાં આચાર્યે મોક્ષતત્ત્વનું લક્ષણ કહ્યું છે – ‘દેહાદિનો આત્યન્તિક વિયોગ મોક્ષ છે.' દેહાદ એટલે શરીરપંચક (ઔદારિક, વૈક્રિય, આહા૨ક, તૈજસ અને કાર્યણ આ પાંચ શરીરો), ઇન્દ્રિયો, આયુ આદિ, બાહ્ય પ્રાણ, પુણ્ય, પાપ, વર્ણ, ગન્ધ, રસ, સ્પર્શ, પુનઃ જન્મગ્રહણ, સ્ત્રી-પુરુષ-નપુંસક આ ત્રણ વેદ, કષાય આદિ, સંગ (આસક્તિ, પરિગ્રહ), અજ્ઞાન તથા અસિદ્ધત્વ આદિ આ બધાંનો આત્યન્તિક વિયોગ જ મોક્ષ છે. આ દેહાદિનો એક વાર નાશ (વિયોગ) થયા પછી ફરી તેમનું કદી કયારેય ઉત્પન્ન ન થવું એ જ આત્યન્તિક નાશ કહેવાય. દેહાદિનો એ જાતનો નાશ કે તે નાશ સદા રહે, અનન્તકાળ જેવો ને તેવો જ રહે, દેહાદિ ઉત્પન્ન થઈને આ નાશનો અભાવ ન કરી શકે, નાશના આ સદા સ્થાયિત્વને, શશ્વત્પણાને જ આત્યન્તિક કહે છે.
243. अत्र पर आह, ननु भवतु देहस्यात्यन्तिको वियोगः तस्य सादित्वात्, परं रागादिभिः सहात्यन्तिको वियोगोऽसंभवी प्रमाणबाधनात् । प्रमाणं चेदम् - यदनादिमत् न तद्विनाशमाविशति यथाकाशम् । अनादि
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002138 |
| Book Title | Bharatiya Tattvagyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin J Shah |
| Publisher | 108 jain Tirth Darshan Trust |
| Publication Year | 2009 |
| Total Pages | 819 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |