________________
'कतमा च भिक्खवे, सम्मावाचा ? या खो भिक्खवे, मुसावादा वेरमणी, पिसुणायवाचाय वेरमणी, फरुसाय वाचाय वेरमणी, सम्फप्पलापा वेरमणी - अयं वुच्चति, भिक्खवे सम्मावाचा । 'कतमो च भिक्खवे, सम्मा कम्मन्तो ? या खो भिक्खवे,पाणातिपाता वेरमणी, अदिन्नादाना वेरमणी, अब्रह्मचरिया वेरमणी - अयं वुच्चति, भिक्खवे, सम्मा कम्मन्तो। 'कतमो च, भिक्खवे, सम्माआजीवो? इध, भिक्खवे, अरियसावको, मिच्छाआजीवं पहाय सम्माआजीवेन जीवितं कप्पेति -- अयं वुच्चति, भिक्खवे, सम्मा आजीवो। 'कतमो च भिक्खवे, सम्माआयामो? इध, भिक्खवे, भिक्खु अनुप्पन्नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं अनुप्पादाय छन्दं जनेति वायमति विरियं आरभति चित्तं पग्गण्हाति, पदहति, उप्पन्नानं, पापकानं अकुसलानं धम्मानं पहानाय छन्दं जनेति-- पे - अनुप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं उप्पादाय छन्दं जनेति --ऐ--उप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं ठितिया असम्मोसाय भिय्योभावाय वेपुल्लाय भावनाय पारिपूरिया छन्दं जनेति वायमति विरिय आरभति चित्तं पग्गव्हाति पदहति -- अयं वुच्चति, भिक्खवे सम्मावायामो। 'कतमो च भिक्खवे, सम्मासति? इध, भिक्खवे, भिक्खुकाये कायानुपस्सी विहरति आतापी सम्पजानो सतिमा, विनेय्य लोके अभिज्झादोमनस्सं, वेदनासु वेदनानुपस्सी विहरति आतापी सम्पजानो सतिमा, विनेय्य लोके अभिज्झादोमनस्सं, चित्ते चित्तानुपस्सी विहरति आतापी सम्पजानो सतिमा, विनेय्य लोके अभिज्झादोमनस्सं - अयं वुच्चति, भिक्खवे सम्मासति । 'कतमो च भिक्खवे, सम्मासमाधि? इध, भिक्खवे, भिक्खु विविच्चेव कामेहिं विविच्च, अकुसलेहिं धम्मेहिं सवितक्कं सविचारं विवेकजं पीति सुखं पठमं झानं (पठम-ज्झानं) उपसम्पन्न विहरति वितक्कविचारानं वूपसमा अज्झत्तं सम्पसादनं चेतसो एकोदिभावं अवितक्कं अविचारं समाधिजं पीतिसुखं दुतियं ज्ञानं उपसम्पन्न विहरति । पीतिया च विरागा उपेक्खको च विहरति सतो च विरागा उपेक्खको च विहरति सतो च सम्पजानो, सुखं च कायेन पटिसंवेदेति, यं तं अरिया आचिक्खन्ति - 'उपेक्खको संतिमा सुखविहारी' ति ततियं झानं उपसम्पन्न विहरति । सुखस्स च पहाना दुक्खस्स च पहाना पुबेव सोमनस्स-दोमनस्सानं अत्थंगमा अदुक्खमसुखं उपेक्खासातिपारिसुद्धिं चतुत्थं झानं उपसम्पन्न विहरति - अयं वुच्चति, भिक्खवे, सम्मासमाधी ति ।।
संयुक्त निकाय, महावग्ग, ४५/९/९ ४०. (क) 'इमस्सेव खो एतं, आनन्द परियायन वेदि यथा इमस्से
२८
ध्यान परंपरा में साधना का स्वरूप
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org