________________
३४
श्रीज्ञानमञ्जरी स्वभावलाभेति- स्वभाव:-ज्ञानाद्यनन्तगुणपर्यायरूपः, तस्य लाभ: प्राप्तिः, संस्कारः-वासना, तत्प्राग्भावा वा तस्य स्मरणं सदैव निरन्तरं तदुपयोगिता ज्ञानम् इष्यते अतः तत्त्वलाभतः, अन्यत् सर्वं वाग्विलासरूपं स्वस्वरूपास्पर्शि बाह्यज्ञानं लौकिकलोकोत्तरागमविकल्परूपं सर्वं ध्यान्ध्यमात्रं-व्याक्षेपरूपम्, यदात्मपरविभजनाऽऽत्मैकत्वपरपरित्यागाय न भवति तत्सर्वं विलापरूपमरण्ये । तथा च हरिभद्रपूज्यैः
अकुत्थासंयतं नाणं, सुअपाढउव्व विन्नेयं ।
अनुयोगद्वारे-[16]सिक्खितं ठितं जितं मितं जाव गुरुवयणोवगयं से णं तत्थ वायणाए पुच्छणाए परियट्टणाए धम्मकहाए णो अणुप्पेहाए ता दव्वसुअं । [अनु॰द्वा०सू०१४]
इति प्राप्तचेतनाक्षयोपशमः संज्ञाचतुष्टये इहलोकाशंसापरलोकाशंसया किं किं नास्ति, यस्तु सकलपुद्गलोद्विग्नः स्वस्वभावार्थी आत्मानं यथार्थावबोधेन जानाति तज्ज्ञानम्, तत्रोद्यमः कार्यः स्वसाध्यसिद्धये । उक्तं चः
आत्माज्ञानभवं दुःखम्, आत्मज्ञानेन हन्यते । अभ्यस्यं तत् तथा तेन, येन ज्ञानमयो भवेत् ॥१॥ स्वल्पज्ञानेन नो शान्तिम्, याति दृप्तात्मनां मनः । स्तोकवृष्ट्या यथा तप्त-भूमिरूष्मायतेतराम् ॥२॥
अतः निरतिचारानाशंसि-यथार्थात्मबोधे रसिकतया भवनीयम् तदर्थमेवाङ्गोपाङ्गयोगोपधानाद्यभ्यासः मुनीनाम् । तथा चोक्तवान् महात्मा पतञ्जलिप्रमुखः यशोधनपटुश्च श्रीहरिभद्रगुरुर्योगदृष्टिसमुच्चये (? योगबिन्दौ गा० ६७) ॥३॥ १. प्रागभावता S.M., V.2., B.1.2., प्रागभावात् L.D.1. । २. रूपादर्शि V.1.2. । ३. व्याख्येय V.1.2., B.2.,L.D.2., ४. परचित्तजना० B.1.2., V.1.2. A.D.I ५. चिन्तना V.1.2., B.1.2. । ६. ते ज्ञानं. सर्वप्रतिषु ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
