Pathshala Granth 1

SR No.: 002066
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumnasuri
Publisher: Bapalal Mansukhlal Shah Trust
Publication Year: 2005
Total Pages: 382
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Ethics, Sermon, & Education
File Size: 63 MB

Page 233

મોટો કોણ?
માફી માંગે, –ને!
તું નાનો, હું મોટો, એવો, ખ્યાલ જગતનો ખોટો;
આ નાનો, આ મોટો, એવો મૂરખ કરતા ગોટો !
માણસના મનમાં અનેકાનેક ગ્રન્થિઓ બંધાયેલી અને ખારા જળનો દરિયો ભરિયો, ગંઠાયેલી હોય છે. એ પૈકીની એક મોટી ગાંઠ છે : “હું
મીઠા જળનો લોટો મોટો છું.' જીવનના વિકાસમાં આ ગાંઠ બધી રીતે તરસ્યાને તો દરિયાથી યે, અવરોધક બને છે એની એને ભાગ્યે જ જાણ હોય છે.
લોટો' લાગે મોટો. માણસ છીએ તેથી માણસ જોડે સતત કામ પડે જ છે. નાના છોડે મહેકી ઊઠે, કામ પડે એટલે “હા-ના પણ થાય જ. મનને ઠેસ પણ કેવો ગુલાબ ગોટો !
વાગે. ભૂલ તો આપણી પણ હોય અને સામાની પણ ઊંચા - ઊંચા ઝાડ તમને,
હોય. ભૂલની રજ ચોંટીને મેલ બને એ પહેલાં જ તેને જડશે એનો જોટો ?
ઉડાડી દેવાની કે ખંખેરી નાખવાની સહજ અને સરસ
ઘટનામાં ‘આડું કોણ આવે છે? “હું મોટો છું – એ જ ! મન નાનું તે નાનો,
હા, એ પણ ખબર છે કે “માફી” માંગ્યા અને આપ્યા મન મોટું -તે મોટો !
પછી હળવાશનો અનુભવ થાય છે; અને ન માંગીએ કે પ્રેમશંકર ભટ્ટ ન આપીએ ત્યાં સુધી ભાર-ભાર લાગ્યા કરે છે. છતાં
એક આ- “હું મોટો છું, હું માફી શા માટે માંગું?' – એમ
સતત થયા કરે. સામા પગલે તો હું નહીં જ જાઉં. અવસર આવે ત્યારે અંદરનું ‘પોત’ પરખાય છે. એને એમ કેમ સમજાવવું કે તું મોટો હતો તો ભૂલ કેમ માફી આપવાની કે માફી માંગવાની આવે ત્યારે અંદર થવા દીધી? મોટો એ નથી કે જે આ દુનિયામાં પહેલો મોટપ” છે કે શું છે તે જણાય છે.
આવ્યો. મોટો તો એ છે કે જેણે પહેલાં માફી માંગી; જેણે કવિશ્રી પ્રેમશંકર ભટ્ટની, આ ખૂબ જાણીતી કવિતા છે.
માફી આપવામાં પહેલ કરી. કદાચ શાળાના શરૂઆતના ધોરણમાં આ કવિતા, લલકારી
કવિતાની પ્રથમ છ પંક્તિ તો સાવ સીધી રીતે સમજી લલકારીને ઘણાએ ગાઈ પણ હશે ! અને તેથી એને શકાય તેવી છે. “ પ્રાસ તો પ્રેમશંકરના” એવું કહેવાનું બાળકોની કવિતા સમજી વિસારે પાડી હશે ! પણ છેક મન થાય! કવિએ છેલ્લી લીટીમાં કાવ્યનો “અર્ક આપી એવું નથી, ભલે કદ, ભાષા, શૈલી વગેરે જોતાં બાળ- દીધો છે; કહો કે સાચી વ્યાખ્યા આપી છે. મન મોટું તે કાવ્યના ખાનામાં આને ગોઠવીએ, પણ બોધની વિચારણાં મોટો. મન નાનું તે નાનો. સામાને માફી આપે તે મોટા કરીએ ત્યારે? ત્યારે જેવો બોધ લેનાર હશે એવો બોધ મનનો. આવા મોટા થવા માટે આપણે જનમ્યાં છીએ. આમાંથી જડશે. કવિએ સાવ સાદા શબ્દોમાં વેધક વાત માફી માગીએ, માફી આપીએ.મોટા બનીએ અને પછી કહી છે.
કહીએ : “હું મોટો છું.”
૧૮૬: પાઠશાળા