________________
નવકારમંત્રનું પદાક્ષર સ્વરૂપ
૩૨૯
વિમવન્ત પર અર્થાત્ વિભક્તિવાળું તે પદ. અથવા તદ્દન સરળ વ્યાખ્યા કરવી હોય તો વાક્યમાં વપરાયેલો શબ્દ તે પદ એમ કહી શકાય. પ્રત્યેક પદ તે અવશ્ય શબ્દ હોય છે, પરંતુ પ્રત્યેક શબ્દ પદ હોય કે ન હોય. વળી જેમ શબ્દ એકાક્ષરી હોઈ શકે છે તેમ પદ પણ એકાક્ષરી હોઈ શકે છે. - વ્યાકરણશાસ્ત્રની આ વ્યાખ્યા પ્રમાણે નવકારમંત્રમાં નીચે પ્રમાણે કુલ વિસ પદ છે :
(૧) નમો (૨) ગરિહંતાણં (૩) નમો (૪) સિદ્ધાળ (૫) નમો () મારિા (૭) નમો (૮) વન્નાથામાં (૯) નો (૧૦) નોY (૧૧) સવ્વસાહૂf (૧૨) gો (૧૩) પંચનમુવારો (૧૪) સવ્વપાવપૂVIt (૧૫) સંતાપ (૧૩) (૧૭) સન્વેસિ (૧૮) પઢમં (૧૯) હવ૬ (૨૦) માન.
આ પદોમાં સવ્વસાહૂ એ બે પદોનો બનેલો સમાસ છે. એટલે તે એક જ પદ છે. તેવી રીતે સવ્વપાવપૂતો એ ત્રણ શબ્દનો બનેલો સમાસ છે એટલે તે પણ એક જ પદ ગણાય છે.
તેવી જ રીતે પંથનમુવારોમાં પંચ અને નમુક્કારો એ બે શબ્દનો સમાસ થયો છે. એટલે તેને બે જુદાં પદ ગણવાને બદલે એક જ પદ ગણવાનું છે, કારણ કે તે સામાસિક પદ છે. જો બંને જુદું પદ ગણીએ તો તે પછી આવતું નમુવારી પદ જે એકવચનમાં છે તેને બહુવચનમાં નમુવારા એમ મૂકવું પડે અને જો પંનિમુવાર એમ બહુવચનમાં મૂકીએ તો gો પદને પણ બહુવચનમાં મૂકવું પડે અને સર્વ પવUMI પદને પણ બહુવચનમાં મૂકવું પડે. પરંતુ તેમ થયું નથી. એટલે વંવનમુવારોને એક જ પદ તરીકે સ્વીકારવામાં આવે છે.
વ્યાકરણની દૃષ્ટિએ નવકારમંત્રમાં પદો જે રીતે વપરાયાં છે તે નીચે મુજબ છે :
(૧) નમો – નપાતિક પદ છે - અવ્યય છે. (૨) રિહંતા – ‘રિહંત' શબ્દ છઠ્ઠી વિભક્તિ, બહુવચનમાં છે. (૩) સિદ્ધાનં – સિદ્ધ' શબ્દ છઠ્ઠી વિભક્તિ બહુવચનમાં છે. (૪) ગારિયા – “માયરિય’ શબ્દ છઠ્ઠી વિભક્તિ બહુવચનમાં છે.
(૫) વવન્નાથ – વન્નાથ શબ્દ છઠ્ઠી વિભક્તિ બહુવચનમાં વપરાયો છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
