Page Text
________________
હેલ-દર્શન
૨૦૫ હેલા જ્યારે પાણીની સપાટી પર આવે છે ત્યારે પંદર-વીસ મિનિટ પોતાની અનુકૂળતા પ્રમાણે રહે છે અને પછી ડૂબકી મારીને નીચે જાય છે. વહેલનાં ફેફસાં એક ખટારા જેટલાં મોટાં હોય છે. એમાં તે પોતાનો શ્વાસ રૂંધીને કલાક-દોઢ કલાક રહી શકે છે. ફરી હવાની જરૂર પડતાં તે બહાર આવે છે. આમ એની પ્રાણવાયુ લેવાની પ્રવૃત્તિ દિવસરાત નિરંતર ચાલે છે. હેલ મુખ્યત્વે ધ્રુવપ્રદેશના ઠંડા સમુદ્રનું પ્રાણી છે. ધ્રુવપ્રદેશમાં શિયાળામાં સમુદ્રનું પાણી સપાટી પર ઠરીને બરફ થઈ જાય છે. તે વખતે બરફના પડ નીચેના પાણીમાં કેટલીયે જાતની માછલીઓ વતી તરતી રહે છે, પરંતુ વ્હેલ ત્યાં રહી શકતી નથી, કારણ કે એને શ્વાસ લેવા સપાટી પર આવવું પડે છે. એટલે જ વ્હેલ શિયાળામાં જળાંતર કરી સેંકડો માઈલ દૂર અનુકૂળ પાણીમાં ચાલી જાય છે. અલાસ્કા પાસેની હેલ પેસિફિક મહાસાગરમાં હવાઈ ટાપુ સુધી કે ઑસ્ટ્રેલિયા સુધી પહોંચી જાય છે. ગ્રીનલેન્ડ, આઈસલેન્ડ બાજુની હેલ એટલાન્ટિક મહાસાગરમાં દક્ષિણ તરફ ઠેઠ કેરેબિયન સમુદ્ર સુધી પહોંચી જાય છે. એવી જ રીતે દક્ષિણ ધ્રુવપ્રદેશમાં પણ બને છે. દરેકનો સમય જુદો જુદો હોય છે. એટલું નક્કી છે કે વહેલ એ જળાંતર કરતું, પાંચસો-હજાર કે વધારે માઈલ દૂર ચાલ્યું જતું અને પાછું આવતું પ્રાણી છે. સમુદ્રના તળિયે પાંચ હજાર ફૂટ સુધી તે નીચે જઈ શકે છે.'
‘તમે કહ્યું કે વહેલ પાણીની બહાર નીકળે તો મરી જાય અને વળી કહો છો કે શ્વાસ લેવા માટે અને બહાર નીકળવું પડે છે. તો એ કેવી રીતે ?'
‘હેલ શ્વાસ લેવા પાણીની સપાટી પર બહાર આવે છે અને વીસ-પચીસ મિનિટ કે અડધો કલાક તે સપાટી પર મોટું બહાર રાખીને રહી શકે છે. તે કોઈ વાર આખી કૂદીને પાણીની બહાર નીકળે છે અને પાછી પાણીમાં પડે છે. હવાની તો એને જરૂર છે. માછલી પાણીની બહાર નીકળે તો ગૂંગળાઈને, તરફડીને મૃત્યુ પામે છે એવું વ્હેલનું થતું નથી, પરંતુ વ્હેલનું શરીર એટલું બધું ભારે અને અંદરથી એટલું બધું પોલું છે કે તે પાણીમાં જ બરાબર સમતોલપણું જાળવી શકે છે. પાણીની બહાર એને રાખવામાં આવે તો શરીરના ઉપરના ભાગના ભારે વજનને લીધે તેનું પેટ, તેનાં હાડકાં અને તેનાં ફેફસાં કચડાઈ જાય છે ને એથી તે ગૂંગળામણ અનુભવી મૃત્યુ પામે છે.'
અમુક જગ્યાએ વહેલ છે એમ ખબર કેવી રીતે પડે ?'
હેલ એવું પ્રાણી છે કે જે પોતાનું અસ્તિત્વ છુપાવી શકતું નથી. એની શ્વાસ લેવાની ક્રિયા એની હાજરીની ચાડી ખાય છે. વહેલ જયારે શ્વાસ બહાર કાઢે છે ત્યારે ત્યાં દસ, પંદર કે વીસ ફૂટ ઊંચા ફુવારા જેવી રચના થાય છે. તે પહેલાં શ્વાસ બહાર કાઢે છે અને પછી શ્વાસ લે છે. શ્વાસ કાઢતી વખતે એનાં ફેફસાંની ગરમ હવા સાથે મોઢાનાં તથા સમુદ્રનાં જલબિંદુઓ ભળે છે અને ફુવારા જેવું દેખાય છે. તે પાણીનો ફુવારો નહિ, પણ જલકણ સાથેનો વરાળિયો ફુવારો હોય છે. એ વખતે કર્કશ મોટી સિસોટી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002037 |
| Book Title | Passportni Pankhe Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramanlal C Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 282 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Travelogue |
| File Size | 12 MB |