Page Text
________________
૭+ ૫ + ૭+૭+૯ + ૮+૮+૮+ ૯ = ૬૮ છે. તેમાં લઘુવર્ણ ૬૧ અને ગુરુવર્ણ ૭ છે.
જોડાક્ષરમાં એક અડધો અક્ષર સ્વરરહિત વ્યંજન) અને એક આખો અક્ષર હોય છે. એટલે ગણિતની દષ્ટિએ ઘેઢ અક્ષર થાય. પરંતુ ભાષામાં, વ્યાકરણમાં અક્ષરોની ગણનામાં જોડાક્ષરને એક જ અક્ષર તરીકે ગણવામાં આવે છે, દોઢ તરીકે નહિ. લઘુ-ગુરુની દૃષ્ટિએ જોડાક્ષર ગુરુ અક્ષર ગણાય છે. એટલે નવકારમંત્રમાં લઘુગુરુની દૃષ્ટિએ બધા મળીને અડસઠ અક્ષર છે એ સુપ્રસિદ્ધ છે અને પ્રાચીન સમયથી શાસ્ત્રકારો, કવિઓ એના અડસઠ અક્ષરનો મહિમા ગાતા આવ્યા છે. ઉ.ત.
જુઓ :
અડસઠ અક્ષર એના જાણો, અડસઠ તીરથ સાર;
સાત અક્ષર છે ગુરુ જેહના, એકસઠ લઘુ ઉચ્ચાર; સાત સાગરનાં પાતક વર્ષે પદે પંચાસ વિચાર.
સઘળા અક્ષર મહિમાવંતા. ગણજો નર ને નાર;
પંચ પરમેષ્ઠ ભાવે નમતાં, ઉતારે ભવ પાર. કવિતામાં છંદશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ અ, ઈ, ઉ વગેરે પાંચ હૃસ્વ સ્વર છે. વ્યંજન સહિત હ્રસ્વ સ્વર તે પણ લઘુ સ્વર ગણાય છે અને તેની એક માત્રા ગણાય છે. જોડાક્ષર પૂર્વના સ્વર ઉપર ભાર આવતો હોવાથી તે સ્વર ગુરુ ગણાય છે અને તેની બે માત્રા ગણાય છે. ઉ.ત. સિદ્ધામાં સિ' હ્રસ્વ સ્વર છે, પણ તેની પછી સંયુક્તાક્ષર “” આવતો હોવાથી તે શિનો સ્વર દીર્ઘ સ્વર ગણાય છે. છંદશાસ્ત્રમાં પદાન્ત કે ચરણાને આવતા લઘુ સ્વરને પણ ગુરુ ગણી શકાય છે.
વળી, જો તે સ્વર અનુસ્વારયુક્ત હોય તો પણ તેને ગુરુ ગણી શકાય છે અને તેની બે માત્રા ગણાય છે. નવકારમંત્રમાં પિંગળશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ નીચે પ્રમાણે હ્રસ્વ અને દીર્ઘ સ્વરની–લઘુ અને ગુરુ સ્વરની ગણના કરવામાં આવે છે:
(૧) નમો મારિહંતા – આ પ્રથમ પદમાં , , રિ, એ ત્રણમાં હ્રસ્વ સ્વર છે અને મો, હું, તા, જે એ ચારમાં દીર્ઘ સ્વર છે.
(૨) નમો સિદ્ધ – આ બીજા પદમાં નમાં હૃસ્વ સ્વર છે અને મો, સિ, હા, છ એ ચારમાં દીર્ઘ સ્વર છે.
) નમો મારિયા – આ ત્રીજા પદમાં ન, ય, ર, એ ત્રણમાં હ્રસ્વ છે અને મો, મ, ય, i એ ચારમાં દીર્ઘ સ્વર છે.
નવકારમંત્રનું પાક્ષર સ્વરૂપ ક ૨૭
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002029 |
| Book Title | Jain Dharma Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramanlal C Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 348 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 19 MB |