________________
ન મૂક્યા તો તારું શું ગજું છે ?
કેટલીય ઔષધિનું સેવન કરનારા સંજીવની સેવનારા, પણ મરણને શરણ થયા છે. વળી, જે ઈન્દ્રિયો વડે અનુભવેલાં સુખો જ દુઃખરૂપે પરિણમે છે. અને “યમ” પાસે જગતનો કોઈ નિયમ કામ લાગતો નથી. દાવાનળ ગમે તેવા પાણીને શોષી લે છે તેમ યમ આયુષ્યકર્મને શોષી લે છે.
જેઓ રત્નજડિત સિંહાસનોથી શોભતા હતા તેવા રાજા-મહારાજાઓ પણ છેવટે તો સ્મશાનભૂમિને શોભાવીને ગયા, નગરનું કે દેશનું રક્ષણ કરનારા પણ બચ્યું નથી. કાળ પાસે કીડો શું ને માનવ શું ? તો પછી વિચારી જો કે હવે કોનો આશ્રય કરવો !
અલખ નિરંજન અકળ ગતિ, વ્યાપી રહ્યો શરીર; લખે સુજ્ઞાને આત્મા ખીર, લીન ક્યું નીર. છંદ-૧૦
અલખ = અદશ્યમાન, નિરંજન = કર્મરૂપી અંજનરહિત; અકળ ગતિ = ગહન ગતિ, એવો અસંખ્યાત પ્રદેશી આત્મા શરીરમાં દૂધપાણીની જેમ એકમેક થઈ રહ્યો છતાં ભિન્ન છે. આત્મા અને દેહનું કેવળ ભિન્નપણું આત્મજ્ઞાની જ જાણે છે. આત્મા અને દેહાદિ કર્મો ક્ષીરનીરવત્ રહ્યાં છે. એ સર્વ સાંયોગિક અવસ્થા છે. પરંતુ સાકર અને ગળપણની સ્થિતિ જેવા એકમેક નથી. જ્ઞાન કરીને જેમ બંનેની ભિન્નતા સમજાય છે તેમ બંને જ્ઞાન કરીને ભિન્ન અનુભવમાં આવે છે. તે આત્મા જ્ઞાનાદિ સ્વલક્ષણે યુક્ત છે. પરંતુ અન્ય સંયોગોથી તે ઉત્પન્ન થતો નથી. સ્વયંભૂ છે. પંચમહાભૂત તત્ત્વોનું શરીર છે, આત્મા જ્ઞાનાદિ તત્ત્વોયુક્ત છે. પંચમહાભૂત તત્ત્વો સાંયોગિક છે, તેનો નાશ છે, પરંતુ જ્ઞાનસ્વરૂપ અરૂપી આત્માનો નાશ સંભવ નથી. તે સ્વપરિણામી છે. ચેતનરૂપે જ પરિણમે છે. અન્ય તત્ત્વરૂપે પરિણમતો નથી. કર્મસંયોગે દેહરૂપે ભિન્ન ભિન્ન અવસ્થાઓ પ્રાપ્ત કરે છે. કર્મસંયોગો નષ્ટ થતાં આત્મા દેહથી આત્યંતિકપણે મુક્ત થાય છે.
જ્ઞાનીને આત્મા અને દેહનો ભિન્નપણે અનુભવ છે તે જ તેમનું સંવેદન છે. અર્થાત્ જ્ઞાનાદિ અનંત ગુણોનું સમય-સમયનું વેદન છે.
સમાધિશતક
૨૦
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
