________________
છે. તેની મર્યાદા પૂરી થતાં તે જ્ઞાન ભાવઠુતરૂપે-આત્મજ્ઞાનરૂપે પરિણમે છે ત્યારે યોગીને સામર્થ્યયોગનું અવલંબન રહે છે. તે સહજ અનુભૂત હોવાથી કૈવલ્યપદની પ્રાપ્તિ કરાવે છે. સામર્થ્યયોગ કેવળ શાસ્ત્રનો વિષય નથી, પરંતુ આત્મશક્તિનો, સ્વસંવેદનનો આત્મઅનુભવનો વિષય છે. શાસ્ત્રમાં કથંચિત ન દર્શાવ્યા હોય તેવા આંતરિક શક્તિ દ્વારા પ્રગટ થતા અનુભવો અને ઉપાયોનું સહજ સેવન સામર્થ્યયોગીને હોય છે.
શાસ્ત્રયોગથી કૈવલ્યદશા સુધી જ્ઞાન હોવા છતાં કેવળજ્ઞાન કે મોક્ષ તરત થઈ જતો નથી. અર્થાત્ આ બંને વચ્ચેની જે સાધના છે તે સામર્થ્યયોગ છે. જે કેવળ આંતરિક શુદ્ધ દશાનું જ સામર્થ્ય છે. જે યોગીને સ્વાનુભવથી સ્વસંવેદનથી જણાય છે. એવો સામર્થ્યયોગ ક્ષપકશ્રેણીમાં ધર્મરૂપ છે.
સારાંશ : વાસ્તવમાં આ યોગનું શ્રવણ કરવું, અધ્યયન કરવું સમજવું, પણ સામાન્ય જીવો માટે દુષ્કર છે. શાસ્ત્રવેત્તા વગર તેનું લેખન પણ અધિકાર બહારની વાત છે. છતાં ઉત્તમ કોટિનાં શાસ્ત્રોનાં આવાં વિધાનો જાણવાં તે મહતું પુણ્ય છે. શાસ્ત્રના આધારે અત્રે સંક્ષેપમાં ઉદ્ધત કર્યું છે. વિશેષપણે તો તે પરમતેજ જેવાં શાસ્ત્રો દ્વારા જાણવું.
મહાવનમાં ભૂલો પડેલો પ્રવાસી મૂંઝાઈ જાય, વન્ય પશુઓના અવાજથી ગભરાઈ જાય અને તેને અદમ્ય ઈચ્છા જાગે કે આ વનમાંથી ક્યારે છૂટું ! અને છૂટવા માટે કોઈ માર્ગદર્શકને મેળવવા તડપે, તેમ ઇચ્છાયોગી સંસારરૂપી ભયંકર વનમાં ભૂલો પડ્યો હોય, વિષય કષાયોથી ગભરાઈ ઊઠ્યો હોય અને તેને છૂટવાની તીવ્ર જિજ્ઞાસા જાગે, અને કોઈ સદ્ગુરુ મળે ત્યારે તેમની નિશ્રામાં શ્રદ્ધાપૂર્વક સદગુરુ બતાવે તે માર્ગે ચાલે છે. *
સદ્ગુરુના બોધ દ્વારા ઇચ્છાયોગી ધર્મમાર્ગમાં પ્રવૃત્ત થાય ત્યારે તેને શાસ્ત્રજ્ઞાનનો યોગ મળે છે. ત્યારે અપ્રમત્તપણે તે શાસ્ત્રોક્ત વિધિવિધાનો દ્વારા આગળ વધે છે. શાસ્સે કરેલા નિર્દેશ પ્રમાણે આગળ વધતાં યોગીને પોતાનું સામર્થ્ય પ્રગટ થાય છે. જાણે વન
સમાધિશતક
૩૦૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
