________________
છે. પરંતુ જ્યાં સુધી તેવી દશા ન આવે ત્યારે તેની ક્રિયા અભ્યાસરૂપે પરિણમે છે, એ આરાધનાને પાત્ર થવા માટે કરાવવામાં આવતી દાનાદિ ક્રિયાઓ કરે તે શુદ્ધ સ્વરૂપના લક્ષ્યવાળી હોય છે. કર્તાપણાના ભાવવાળી કે લોકસંજ્ઞાયુક્ત હોતી નથી. પરંતુ સમ્યમ્ શ્રદ્ધાયુક્ત હોય છે.
જ્યાં એવી સમ્યમ્ શ્રદ્ધાનયુક્ત ભાવના પ્રગટે છે ત્યારે આવરણ પામેલું સ્વરૂપ પ્રકશિત થાય છે. અને એ જ જ્ઞાન વડે કર્મમળ નાશ પામી જીવ જિનસ્વરૂપ બને છે. - જ્ઞાનરહિત વ્યવહારક્રિયા કાચ સમાન ગણાય છે. જેનું કંઈ મૂલ્ય નથી. માટે ભવસાગર તરી જવા આત્મજ્ઞાનની જ મુખ્યતા કરી, પ્રથમથી જ તે સાધનને અગ્રિમતા આપી તેને અનુસરતી ક્રિયા કરવી.
કષ્ટ કરો સંજમ ધરો, ગાળો નિજ દેહ; જ્ઞાન-દરશન વિણ જીવને, નહીં, દુ:ખનો છે.
પઢમં નાણો તઓ દયા ધર્મતત્ત્વમાં દયાની મુખ્યતા દર્શાવી છે. પરંતુ તે દયા જ્ઞાન સહિત અર્થાત્ દયાનું મૂળ સ્વરૂપ સ્વાત્મા અને અન્ય જીવો સાથે જોડાયેલું છે. દયા એ સાધ્યનું સાધન છે. જ્ઞાન-બોધરહિત પાળેલી દયામાં કર્તાપણાનો ભાવ છે. તેથી પ્રથમ જ્ઞાનની મહત્તા દર્શાવી કે દયા પણ સ્વાત્મહિત માટે છે. જે જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માને જાણતો નથી તે નિર્દોષ દયાને આચરી શકતો નથી.
રાચે સાચે ધ્યાનમેં, સાચે વિષય ન કોઈ, નાચે માર્ચ મુગતિરસ, આત્મજ્ઞાની સોઈ. છંદ-૬
અર્થ : આત્મજ્ઞાની અન્ય વિષયને ઇચ્છતા નથી, કેવળ ધ્યાનમાં જ રાચે છે. પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપમાં મુક્તિરસમાં તેઓ મગ્ન રહે છે.
ભાવાર્થ : આત્મજ્ઞાની શું કરે ? આત્મજ્ઞાની માત્ર એટલું જાણે કે હું આ જગતના વ્યવહારાદિનો, દેહાદિનો કર્તા નથી. કર્મ ઉદયમાં
સમાધિશતક
૧૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
