________________
માનવજન્મમાં કંઈક વિચારવાની શક્તિ મળી ત્યારે બહિરાત્મપણે પૂર્વકર્મનો સંસ્કાર દેહભાવની પ્રાધાન્યતા કરે છે. એટલે “દેહ તે હું એવી માન્યતા દેઢ થઈ હોવાથી જીવ દેહના સુખે સુખી અને દુઃખ દુઃખી થાય છે.
પરંતુ જેને સદ્ગુરુના બોધે વાત સમજાઈ છે કે હું દેહ નથી. ઇન્દ્રિય નથી. મન કે વાણી પણ નથી પરંતુ દેહક્ષેત્રમાં રહેલો અસંખ્યાતપ્રદેશી ચૈતન્યસ્વરૂપ આત્મા છું, તેણે નિરંતર એવી ભાવના કરવી કે સ્વતંત્ર, નિશ્ચલ, નિષ્કામ, નિર્વિકલ્પ, સ્વયંભૂ, અવિનાશી એવો જ્ઞાતા દ્રષ્ટાસ્વરૂપ આત્મા છું.
જગતના વ્યવહારના પ્રકારો અને પ્રસંગોમાં પણ ઉપયોગમાં સાવધાન રહી અન્ય પદાર્થોથી ભિન્ન આત્મસ્વરૂપને લક્ષ્યમાં રાખવું. તે તે પ્રસંગોમાં સ્વરૂપમાં સ્થિર રહી નિશ્ચય રાખવો કે હું આ સર્વ પ્રપંચોથી ભિન્ન છું. મારે મોહ શો ? ક્ષોભ શો ? વિકલ્પ શો ? હું તો નિર્વિકલ્પ છું. આ અભ્યાસ એવો દઢ કરવો કે સ્વપ્નમાં પણ દેહભાવ ન આવે. અર્થાત્ સ્વપ્નમાં સર્પ જુએ અને ભયથી ચંચળ ન બને, સ્વપ્નમાં સ્ત્રી જુએ ને વિકાર ન જાગે, સ્વપ્નમાં આહારના પદાર્થો જુએ ને આરોગવામાં ઉપયોગ ન જોડાય.
પ્નમાં કોઈ હારતોરા પહેરાવે મનમાં માન ન ઊઠે. આ સર્વ સ્વપ્નની દુનિયા છે, વળી તે દર્શનાવરણ છે. યોગી-સાધકે જાગ્રત અવસ્થામાં ઉપયોગને અત્યંત સાવધાન રાખવો. દેહાદિભાવથી ભિન્ન રાખવો કે જેથી તેનો સંસ્કાર જીવને સ્વપ્નમાં દેહભાવમાં એકમેક કરી ન મૂકે. આ અભ્યાસ તે મોક્ષમાર્ગ પ્રત્યે જવાનો અભ્યાસ છે.
જેની દશા આવી નિશ્ચયવાળી હોય છે તે સાચો સાધક કે ધર્માત્મા છે. સામાન્યજન તો નિરંતર વિકલ્પવાળો હોય છે, જેનો સંસારભાવ ઘટે છે, અને આત્માભાવની મુખ્યતા થાય છે તે જ સત્ ધર્મમાં પ્રવૃત્ત થાય છે. તેને પછી જગતની માયામાં કે પ્રપંચમાં રુચતું નથી. આવો આત્મા ક્રમશઃ સાધ્ય પ્રત્યે આગળ વધી મુક્તિ પામે છે.
પ્રત્યક્ષપણે જોતાં પણ જણાશે કે દેહ સપ્તધાતુનું બનેલું અશુચિનું
સમાધિશતક
૨૧૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
