________________
આયુષ્યકર્મને આધીન નથી. જીર્ણ વસ્ત્ર ત્યજી દેતાં દેહને કંઈ દુઃખ નથી કેમકે વસ્ત્ર અને દેહ ભિન્ન છે, તેમ જડ દેહના છૂટી જવાથી જ્ઞાનીને કંઈ ખેદ કે ભય નથી.
જગતના પદાર્થમાત્ર ઉત્પાદ અને વ્યયવાળા છે, છતાં તે સર્વે મૂળ દ્રવ્યસ્વરૂપે તો ધ્રુવપણે રહ્યા છે. આત્મા દેહાંતર કરે છે છતાં પોતે તો ધ્રુવપણે રહે છે. તેની અવસ્થાઓ બદલાય છે. જ્ઞાની આવું જાણે છે તેથી તેમને દેહ છૂટવા સંબંધી ભય નથી. પરંતુ જ્યાં સુધી તેઓ દેહમાં છે ત્યાં સુધી દેહને બાહ્ય સાધન જાણી તેમાં મમત્વ કે અહં કરતા નથી અને આયુષ્ય પૂર્ણ થતાં તે જીર્ણ વસ્ત્રની જેમ તેને ત્યજી દે છે.
વિશ્વમાં મૂળ દ્રવ્યો સ્વભાવે અવિનાશી છે, તેમ આત્મા અવિનાશી છે. તેવી દેઢ શ્રદ્ધા હોવાથી જ્ઞાનીને મરણનો ભય નથી. કોઈ સંયોગોથી આત્મા ઉત્પન્ન થયો નથી માટે તે કોઈ નિમિત્તથી નાશ પણ પામતો નથી. વિનાશી દેહ સાથે તેનો સંયોગ-સંબંધ છે, તેથી તેના સંબંધે આત્મા નાશવાન બનતો નથી. જેમ સૂર્ય પૃથ્વીને પ્રકાશ છે. તેનાં કિરણોથી પૃથ્વી પ્રકાશિત થતી જણાય છે. પણ સૂર્યનું એક પણ કિરણ પૃથ્વીમય થતું નથી. તેમ જ્ઞાનસ્વરૂપે સમસ્ત વિશ્વને જાણવા છતાં જે વિશ્વરૂપ થતો નથી. તેમ દેહમાં રહેવા છતાં આત્મા દેહમય થતો નથી, નાશવંત થતો નથી. જ્ઞાની જાણે છે કે દેહમાં આત્મબુદ્ધિ થવાથી દેહ ધારણ કરવાની પરંપરા સર્જાય છે. તેથી તેઓ દેહમાં રહેવા છતાં અનાત્મભાવે રહે છે. તેઓ વિચારે છે, પૂર્વે પણ દેહ ધારણ કર્યા હતા. તેને મારા માન્યા હતા. પણ અત્યારે એ ક્યાં છે ? તો પછી આ દેહ પણ ક્યાં રહેવાનો છે ? તેથી વસ્ત્રત્યાગની જેમ દેહને આત્માથી ભિન્ન જાણી દેહાવસ્થામાં પણ તેની ભિન્નતા જાણે છે.
જ્ઞાની દેહાંતે પણ દેહમાં “હુંપણાનો ભાવ કરતા નથી. જેમાં અમરત્વનો સ્વભાવ છે તે ક્યારે પણ મૃત્યુ ન પામે. પર્યાયના ભેદે તેમાં ઉત્પાદ વ્યય થતો રહે છે, તેમાં નિત્ય તત્ત્વ છુપાયેલું છે, જ્ઞાની તે તત્ત્વને જાણે છે તેથી તે રોગ, વૃદ્ધાવસ્થા કે મરણથી
૨૦૦
આતમ ઝંખે છુટકારો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
