________________
થવાથી તે મૂંઝાય છે. જોકે પોતાના દેહને મરેલો જોવા જ તે રહેતો નથી. પરંતુ અન્યના દેહનો નાશ જોઈને આત્માનો નાશ માને છે.
જડ અને ચૈતન્ય બંને લક્ષણથી ભિન્ન છે. આત્મા તે પંચભૂત પદાર્થોથી ઉત્પન્ન થયો નથી, કે જેથી સંયોગોના નાશ થવાથી નાશ પામે. તે તો નિત્ય અને શાશ્વત છે. આવી જેને પ્રતીતિ વર્તે છે તેવા જ્ઞાની જડ પદાર્થો પ્રત્યે સાક્ષીભાવે વર્તે છે. અને કાયાની માયા મૂકી સમભાવે વર્તે છે.
દેહ, વસ્ત્ર, પાત્ર, જડ પદાર્થો સંયોગથી ઉત્પન્ન થાય છે. તે નિત્ય ટકવાવાળા નથી. આત્મા કેવળ ચૈતન્યસ્વરૂપે એક જ અવસ્થાવાળો નિત્ય છે. આત્મામાં અજ્ઞાનવશ ઉત્પન્ન થતા રાગાદિભાવ પણ અનિત્ય છે. પરંતુ આત્મા સ્વભાવે અનિત્ય નથી. રાગાદિ નાશ થતાં આત્મા સ્વયં વીતરાગ સ્વરૂપે પ્રગટ થાય છે. પરંતુ દેહના નાશથી તેનો નાશ થતો નથી.
પરંતુ દેહપાશથી એવો બંધાયેલો છે કે તેને દેહની ક્ષણિકતાનું ભાન થતું નથી. જો તેને ભાન થાય કે પૂર્વે આવા કેટલા દેહ ધારણ કર્યા અને છોડ્યા. મને શું મળ્યું ? એક દેહને બચાવી ન શક્યો કે ન સાથે લાવી શક્યો. કેવળ મમત્વ કરી દુઃખી જ થયો. સુખ ન પામ્યો. તો એને આ દેહની જાળમાંથી છૂટવાનું સૂજે. માનવીના મનની પણ કેવી જટિલતા છે કે જે વસ્તુ તેના અહિતમાં હોય, તે જેનાથી દુઃખ પામે તેનાથી છૂટવાનું પણ વિચારી શકતો નથી. એ મનના પ્રપંચ, માયા અને મલિનતા સમજાય તો તેમાંથી નીકળવાનો ભાવ આવે કે એ મલિનતા સર્વનાશનું કારણ છે. અમર આત્માને આ મલિનતા ક્ષણે ક્ષણે ભાવમરણ કરાવે છે. હું નાશરહિત છું. જ્ઞાની આમ બોધને ગ્રહણ કરી આત્માનું શાશ્વતપણું માને છે.
रक्तवस्त्र यथाऽऽत्मानं न रक्तं मन्यते तथा । रक्ते स्वदेहेऽप्यात्मानं न, रक्तं मन्यते बुधः ॥६६॥
સૂજે
અને તેનાથી છૂટકે વસ્તુ તેની
સમાધિશતક
૧૦૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
