________________
નિર્વાણ એટલે જન્મે પણ મરે નહિ કેમકે પુનર્જન્મ નથી ત્યાં મરણ નહિ પણ નિર્વાણ છે. આત્મા આત્મજ્ઞાન વડે જાણે કે આ સંસારના ભોગ એ સુખ નથી પણ નિર્વાણસુખનું પરમ કારણ છે. સંસારની વાસના એ જ બંધનું કારણ છે. તેમાંથી જીવ જો પાછો વળે, વાસનાના સુખની શ્રદ્ધા ટળે તો મુક્તિનું કારણ સધાય. જે મુક્તિ શુભાશુભ કર્મબંધનથી રહિત છે, તે જ શુદ્ધાત્માનું સ્વરૂપ છે તેના અવલંબનથી જીવ ભવસાગર તરે છે.
જીવ દૃશ્યનો દ્રષ્ટા છે, તે પોતાના સ્વરૂપને જાણે છે તે નિર્વાણને પ્રાપ્ત થાય છે. જે દૃશ્યમાં રોકાય છે તે તેનો ભોક્તા બને છે તે જન્મથી બંધાય છે. માટે એ અબોધતાનો ત્યાગ કરી સ્થિર એવી ઉત્તમ દશાને પામવા પુરુષાર્થ કરો. અને દર્શનરૂપ ઉપયોગ, દેશ્યરૂપ જ્ઞાન, દ્રષ્ટારૂપ આત્મા ત્રણેના ઐક્ય વડે પૂર્ણજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરો, જેથી જેનો પ્રકાશ વિશ્વવ્યાપી છે, તેવું આત્મઐશ્વર્ય પ્રગટ થાય છે.
આવું પૂર્ણજ્ઞાન પામવા જીવ પોતે જ પોતાનો વિભુ અને ગુરુ થાય છે. જેમાં કોઈ ગુરુ-શિષ્ય કે ભગત-ભગવાનનો ભેદ નથી, એવો આ અખંડ માર્ગ છે તે નિશ્ચયથી માનજો. જે જીવ મારાતારાના ભેદમાં અટક્યા છે, તે અખંડ, અવિનાશી અક્ષુબ્ધ એવા પોતાના સ્વરૂપને ખંડિત કરી જન્મમરણથી અનિત્ય ઠરે છે. અને શુભાશુભ કર્મ વડે ક્ષુબ્ધ-રુગ્ણ બને છે.
ભવ્ય જીવો આવો નિશ્ચયમાર્ગ આરાધી તરી જાય છે. પરંતુ એવી દશા ન હોય અને પોતાને વિભુ કે ગુરુ સ્વરૂપે માને તો ભવજળમાં ડૂબે છે. માટે આવું વિધાન પાત્ર જીવે જ અનુસરવું, અપાત્રને તે અહિતકારી છે. માટે સદા તત્ત્વનો આભ્યાસ અને વૈરાગ્યનું સેવન કરવું, ચિત્તને નિર્મળ કરવું.
જ્ઞાની પણ પૂર્ણતા પામતાં સુધી ઉદયાધીન સંયમને ધારણ કરે છે, અસંયમને ત્યજે છે, અને ઉદયકર્મમાં ઉદાસીન રહે છે. પૂર્ણતા પામતાં સુધી તેઓ જાગ્રત છે. અને સતત આત્મધ્યાનમાં મગ્ન છે. કેવળજ્ઞાન થતાં ધ્યાનાંતરદશાને પ્રાપ્ત કરી મુક્ત થાય છે.
સમાધિશતક
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
૯૩ www.jainelibrary.org
