________________
લક્ષ્મી શબ્દનું પ્રયોજન જાણવા જેવું છે. જ્ઞાનીજનો કહે છે મોક્ષરૂપી લક્ષ્મીને પ્રાપ્ત કરો. બીજી રીતે લક્ષ્મીનું સ્થાન સ્વર્ગમાં છે. ધરતી પર લક્ષ્મીનું અવતરણ સત્કાર્યો માટે છે. તે સિવાય લક્ષ્મીરૂપ સંપત્તિ રક્ષણ વગેરેના ભયરૂપ સાક્ષાત્ આપત્તિ જ છે.
મનુષ્ય ઘણા શ્રમ વડે ધન ઉપાર્જન કરે છે, એટલે તેના પ્રત્યે તેની પ્રિયતા છે. તેવા ધનનો વિવેકીજન સદ્ઉપયોગ કરે છે. તેનો સંચયમાત્ર જીવને મૂછ પેદા કરાવી વિપત્તિમાં ધકેલી દે છે. તે ધન છતાં પ્રકૃતિએ દરિદ્રી છે.
વળી ઘણાં ધન – સંપત્તિ મળી જાય તો જીવ કંઈ ધરાતો નથી, તેને ધરાઈ જવું કઠણ પડે છે. પોતે સમજે છતાં પણ મોહ તેને છોડતો નથી. જો જીવને પોતાને સંતોષ થાય તો પોતે જ પોતાથી સમજે.
તત્ત્વદૃષ્ટિયુક્ત જ્ઞાનીને શરીર હરતું ફરતું શબ જણાય છે. શબને નથી મોહ કે ક્ષોભ. શબને નથી ઇચ્છા કે આકાંક્ષા. શબ ઉપર પુષ્પ મૂકો કે પથરા મારો તેમાં તેને નથી રાગ કે દ્વેષ. જ્ઞાની શરીરના આવા મૂળ સ્વરૂપને જાણી તેના દ્વારા થતી અવસ્થાઓને ચૈતન્યસ્વરૂપ માનતા નથી. આત્મા અને દેહનાં અતિ ભિન્ન એવાં લક્ષણોને જ્ઞાની અન્યોન્ય ભેળવી દુઃખી થતા નથી.
સંસારની ચારે ગતિમાં પરિભ્રમણ કરતાં જીવને ઘણે કાળે મનુષ્યજન્મ મળે છે. તેમાં સુપાત્રદાન તથા તપાદિ દ્વારા પુણ્યસંચય કરતો નથી તો તેવો જીવ આ સંસાર-સમુદ્રમાં ડૂબી મરે છે.
સંસારમાં અજ્ઞાનવશ જીવ શરીરને જ સર્વસ્વ માને છે. તે કોને સુખ આપવા માટે શ્રમ કરે છે, કષ્ટ વેઠે છે તે સમજી શકતો નથી. બીજી રીતે એ જાણે છે ખરો કે શબને કંઈ સુખદુઃખ નથી પરંતુ વળી મોહ કહે છે પણ તું કંઈ શબ નથી. તું તો જીવંત છું, શરીર દ્વારા સુખ ભોગવે છે. શબને કંઈ જરૂર નથી પણ તારા
હૃદયપ્રદીપનાં અજવાળાં પ૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
