________________
અશાંતિથી ભરેલો છે તે જ ખૂણામાં શાંતિ રહેલી છે. તે હૃદયની નિર્દોષતાથી પ્રગટ થાય છે.
જેમ પાણીના એક જ પાત્રવાળા માનવને એ પાત્રમાં દૂધ લેવું હોય તો પાણી ફેંકી દેવું પડે. તેમ જો જીવ શાંતિ ઇચ્છે છે તો અશાંતિના કારણરૂપ લોકેષણા જેવી અપેક્ષાથી મનને ખાલી કરવું જોઈએ. એટલે શાંતિ આપોઆપ સ્થાપિત થશે.
શાંતિ-સુખની વ્યાખ્યા શું છે? સાચાં સુખ-શાંતિ એ છે કે જેનાથી કંટાળો આવતો નથી, કે અણગમો પેદા થતો નથી. જીવો ભળતાં જ શાંતિ-સુખમાં અટવાઈ ગયા છે. કોઈ ધનવૃદ્ધિમાં, કોઈ માનવૃદ્ધિમાં શાંતિ શોધે છે. પણ જ્યાં તે પદાર્થોમાં શાંતિ ન હોય, ત્યાં તે મળે પણ ક્યાંથી?
સુખ-શાંતિના નામે ભળતી વસ્તુની પાછળ જીવે દોડવામાં શું બાકી રાખ્યું છે, અને માનેલી અશાંતિ અને દુઃખથી છૂટવામાં શું બાકી રાખ્યું છે ?
જૈનદર્શન પામેલો સાધક જાણે છે કે પરમાત્માએ સૌને સિદ્ધ સમાન કહ્યા છે. આવી સમાનતા આવતાં જ કોઈ નાનું કે નીચું નથી, કોઈ મોટું કે ઊંચું નથી. આવા સમાનભાવમાં પછી માન શું, અપમાન શું?
મોટો જગતમાં સૌ નાના, અથવા હું નાનો જગત મોટું આવાં માન કે દીનતા સ્વસ્થચિત્તવાળા યોગીને નથી. સંયોગને સંયોગરૂપ જોતા યોગી કોઈના સંપર્કમાં સુખી નથી કે દુઃખી નથી.
યોગી આત્માને સર્વ સંયોગથી ભિન માને છે. માન-અપમાનના પ્રસંગમાં એકત્વભાવ ન હોવાથી યોગી સદાયે સ્વસ્થ છે.
માન-અપમાનના સંયોગમાં સુખી કે દુઃખી થવું તે મનની કલ્પના કે વિકાર છે. માનના કારણે ધન, માન કે દેહને જે પોતાના માને છે તેને શાંતિ ક્યાંથી હોય? જેણે દેહાદિને પોતાના માન્યા નથી,
૧૨૦ ક હૃદયપ્રદીપનાં અજવાળાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
