________________
અહિંસા મૂલક છે. તે સૌને આત્મામાં સમાવવા આત્મસમ જાણવા તે મૈત્રી ભાવ છે.
વળી પૂર્વ પુણ્યયોગે તમને કંઈ સુખ સામગ્રી મળી છે તેની ભોગબુદ્ધિ એ સ્વછંદ કે અસંયમ છે. આવશ્યકતા પ્રમાણે જાગૃતિપૂર્વક, સુખબુદ્ધિમાં અટક્યા વગર, તે સામગ્રીનો સદ્ઘપયોગ થાય તો તે સંયમનું લક્ષણ છે. સુખોને નિષ્કામ ભાવે સહી લેવા તે સંયમ છે. અર્થાત્ સુખોને સ્વેચ્છાએ ત્યજવા કે તે સહી લેવા તે ત્યાગ છે.
વળી પૂર્વના પાપના ઉદયે દુઃખો આવી પડે તો તે નિજકર્મનું ફળ છે. સારું છે કે સમજણની અવસ્થામાં આવ્યું છે. નિર્જરવા માટે આવ્યું છે. સુભટ મેદાને પડે તેમ શૂરવીરતાથી કે સમતાથી સહી લેવું તે તપ છે. કારણ કે કર્મને તપાવવા દુઃખની પણ જરૂર છે. તેમ વિચારી તેને વધાવી સમતાથી શમાવી દેવું.
વિશ્વમાં આવી વિચિત્ર જીવરાશિ ન હોત તો તમે કોની મૈત્રી ભાવના કરશો ? કોના ગુણની પ્રશંસા કરશો. કોના પ્રત્યે કરુણા કરશો અને ક્યાં મધ્યસ્થ ભાવ રાખશો ! જગતના સર્વ જીવો છૂપાં રહસ્યની જેમ કેવા ઉપકારી છે ? ભલે ભવ્ય હોય કે અભવ્ય. દોષી કે નિર્દોષ હોય. નિકટ હોય કે દૂર હોય, જંતુથી માંડીને સર્વ જીવો આ રીતે ધર્મધ્યાનના દ્વારરૂપ ચાર ભાવનાનું નિમિત્ત છે. માટે તેમનો ઉપકાર છે. જીવમાં આવી ઉદાત્ત ભાવના કેળવાય તો મોક્ષ વિકટ નહિ પણ નિકટ થાય. ૦ અણમોલ વારસો ૦
જૈનદર્શનના પ્રણેતા સર્વોચ્ચ શ્રમણ ભગવાન મહાવીર પ્રભુએ પોતાનું વસિયતનામું જાહેર કર્યું. તેમાં સાધકોને અણમોલ વારસો આપ્યો. તેમાં મુખ્ય ત્રણ વસ્તુનો વિચાર કરશું.
અહિંસાનો આચાર, અનેકાંતનો વિચાર, અનાસક્ત યોગ. સમભાવને અનેક રીતે વહેતો રાખવો તે અહિંસાનો આચાર. ૦ વસ્તુના સ્વરૂપને જાણવાની યથાર્થ દૃષ્ટિ તે અનેકાંત.
૦ ભૌતિક જગતના વિસ્તૃત સાધનસામગ્રી પ્રત્યે અનાસક્ત ભાવ. આ અણમોલ વારસો સ્વ-પરને સદા ઉપકારક છે. જીવનમાં કે અન્યત્ર સંઘર્ષને શમાવનારો, માયા પ્રપંચ કે દંભથી દૂર રાખનારો અને સમતાને ટકાવનારો છે.
૧૬૦ * શ્રુતસાગરનાં બિંદુ -
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org