Page Text
________________
૩૮૦ લોક પ્રજ્ઞપ્તિ
કાળ લોક : પાંચ સંવત્સરોના લક્ષણોની ગાથાઓ
સૂત્ર ૧૩૫૦-૫૧
पंचण्हं संवच्छराणं लक्खणाणं गाहाओ:
પાંચ સંવત્સરોના લક્ષણની ગાથાઓ : ૨. છત્ત સંવરે --
૧. નક્ષત્ર સંવત્સરના લક્ષણો : ૨૩૬૦. સમvi વત્તા નોર્ય નીતિ, સમજ ૩૬ રિમંતિા ૧૩૫૦. જે સંવત્સરમાં બધા નક્ષત્ર યોગ કરે છે અને બધી
તુઓ પરિણમિત હોય છે એમાં ન તો વધુ ગરમી नच्चुण्हं नाइसीए, बहु उदए होइ नक्खत्ते ॥ १ ॥
થાય અને ન તો વધુ ઠંડી થાય છે પરંતુ વરસાદ વધુ
થાય છે, તે નક્ષત્ર સંવત્સર છે. ૨. દવછર --
૨. ચંદ્ર સંવત્સરના લક્ષણ : ससि समग पुण्णमासिं, जोइं ता विसमचारि णक्खत्ता । જે સંવત્સરની બધી પૂર્ણિમાઓમાં ચંદ્ર વિષમચારી
નક્ષત્રોની સાથે યોગ કરે, કડવા પાણીની વર્ષા વધુ થાય कडुओ बहु उदगवओ, तमाहु संवच्छरं चंदं ॥२॥
એને ચંદ્ર સંવત્સર કહેવામાં આવે છે. ૩૬ (ન્મ) સંવર –
૩. તુ (કર્મ) સંવત્સરના લક્ષણ : विसमं पवालिणो परिणंमति, अणउसु दिति पुष्पफलं। જે સંવત્સરમાં(જે વનસ્પતિની અંકુરિત પલ્લવિત થવાની वासं न सम्मवासइ, तमाहु संवच्छरं कम्मं ॥ ३ ॥
ઋતુ હોય એમાં અંકુરિત ન થાય અન્ય ઋતુમાં અંકુરિત થાય, પત્ર-પુષ્પ-ફળ લાગે તથા અલ્પ વર્ષા પર્યાપ્ત અર્થાતુ પૂરાપ્રમાણમાં ન થાય એને તુ (કર્મ) સંવત્સર
કહેવામાં આવે છે. आइच्च संवच्छर लक्खणं--
આદિત્ય સંવત્સરનું લક્ષણ पुढवि-दगाणं च रसं, पुष्फफलाणं च देइ आइच्चे । જે સંવત્સરમાં પૃથ્વી, જલ અને પુષ્પો-ફલોને આદિત્ય अप्पेण वि वासेणं, सम्मं निष्फज्जए सस्सं ॥ ४ ॥
(સૂર્ય) રસ આપે છે તથા અલ્પ વર્ષાથી ધાન્ય (અનાજ) પર્યાપ્ત (પ્રમાણમાં) પેદા થાય છે અને આદિત્ય સંવત્સર
કહેવામાં આવે છે. अभिवुढिय संवच्छर लक्खणं--
અભિવર્ધિત સંવત્સરનું લક્ષણ : आइच्चतेय तविया, खण-लव-दिवसा उऊ परिणमंति। જે સંવત્સરમાં સૂર્યના તેજથી અર્થાત્ તાપથી તપ્ત पूरेइ रेणु-थलयाई, तमाहु अभिवड्ढिय जाणं ।। ५॥
ક્ષણ-લવ-દિવસ થવાને કારણે આખી પૃથ્વી વર્ષાના
જલથી તૃપ્ત થઈ જાય છે તથા બધી ઋતુઓ યથાસમય -- મૂરિય. . ૨૦, પાદુ. ૨૦, ૩. ૬૮ પરિણમિત થાય છે એને અભિવર્ધિત સંવત્સર કહેવામાં
આવે છે – એમ જાણો. સંવછરા પામ-ન્નવસન સમત-વ- પાંચ સંવત્સરીનો પ્રારંભ અને પર્યવસાનકાળ તથા એમના
સમત્વનું પ્રરૂપણ - ? રૂ૫૬. p. તા વયા મારિન્દ્ર-ચંદસંવછરા સમાલીયા ૧૩૫૧. પ્ર. આદિત્યસંવત્સર અને ચંદ્ર સંવત્સરનો સમાન समपज्जवसिया? आहिए त्ति वएज्जा,
પ્રારંભ તેમજ સમાન પર્યવસાન કાળ ક્યારે
થાય છે ? કહો. उ. ता सर्टि एए आदिच्चमासा बासहिँ एए य
ઉ. સાઈઠ આદિત્યમાસ અને બાસઠ ચંદ્રમાસ चंदमासा, एस णं अद्धा छखुत्तकडा
એને છ વડે ગુણીને બાર વડે ભાગવાથી ત્રીસ दुवालसभयिता तीसं एए आदिच्चसंवच्छरा,
આદિત્ય સંવત્સર અને એકત્રીસ ચંદ્ર સંવત્સર एक्कतीसं एए चंदसंवच्छरा,
બાકી રહે છે.
૧.
(૪) ઠા. મ. ૧, મુ. ૨, મુ. ૪૬ ૦
(4) નં. વ
. ૭, ૩. ૧૮૪
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001947 |
| Book Title | Ganitanuyoga Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | Agam Anuyog Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 614 |
| Language | Prakrit, Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, Mathematics, & agam_related_other_literature |
| File Size | 19 MB |