SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 390
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ क्षुद्ररोगाधिकारः। (२९७) अलजी, यव, विवृत लक्षण. अतिकठिनतरां मत्वालजी श्लेष्मवातैः । पिशितगतविकारामल्पपूयामवक्त्रां । यवमिति यवरूपं तद्वदंतर्विशालं ॥ विवृतमपि च नाम्ना मण्डलं पित्तजातं ॥ ३९ ॥ भावार्थ:-श्लेष्म वातके प्रकोप से मांस के आश्रित अल्प पू (पीप) सहित, मुखरहित अत्यंत कठिन पिटक होते हैं उन्हे अलजी कहते हैं। यव के आकार में रहनेवाले [ मांसके आश्रित कठिन ] पिटकों को यव ( यवप्रख्य ) कहते हैं । उसी प्रकार पित्तके विकारसे अंदर से विशाल, खुले [ फटा ] मुखबाला जो मंडल (चकता) होता है उसे विवृत कहते हैं ॥ ३९ ॥ कच्छपिका वल्मीक लक्षण. . कफपवनविकारात्पंचषटुंथिरूपे । परिवृतमतिमध्यं कच्छपाख्यं स्वनाम्ना ॥ तलहदयगले संयूर्धजतृप्रदेशे । कफयुतबहुपित्तोभदूतवल्मीकरोगम् ॥ ४० ॥ भावार्थ:--कफ और वात के प्रकोप से पांच अथवा छह ग्रंथि के रूप में जिन का मध्यभाग खुला नहीं है [ कछुवे के पीठके समान ऊंचा उठा हुआ है ] ऐसे, जो पिटक होते हैं उन्हे कच्छपपिटका [ कच्छपिका ] कहते हैं । हस्त व पादतल, हृदय, गला, सर्वसंधि, एवं जत्रुकास्थि [ हंसली की हड्डी ] से ऊपर के प्रदेश में कफयुक्त अधिक पित्त के प्रकोप से सर्पके वामी के समान प्रथि [ गांठ] होती है उसे वल्मीकरोग कहते हैं ॥ ४ ॥ इंद्रविद्धा, गर्दभिका, लक्षण. परिवृतपिटकाभ्यां पद्मसत्कणिकाभ्यां । कुपितपवनविद्धामिंद्रविद्धां विदित्वा ।। पवनरुधिरपित्तात्तद्वदुत्पन्नरूप- । मतिकठिनसरक्तं मंडलं गर्दभाख्यम् ॥ ४१ ॥ भावार्थ:--वातके प्रको से कमलके कर्णिकाके समान, बीचमें एक पिडिका हो उसके चारों तरफ गोल छोटी २ फुसियों हों उसे इंद्रविद्धा कहते हैं। बात पित्त व Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001938
Book TitleKalyankarak
Original Sutra AuthorUgradityacharya
AuthorVardhaman Parshwanath Shastri
PublisherGovind Raoji Doshi Solapur
Publication Year1940
Total Pages908
LanguagePrakrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari, Ayurveda, L000, & L030
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy