Page Text
________________
सप्ततिका
अब मोहनीय कर्मके उदयस्थानोंका निरूपण करते हैं[मूलगा०१२] 'एक्कं च दो व चत्तारि तदो.एयाधिया दसुक्कस्सं ।
ओघेण मोहणिज्जे उदयट्ठाणाणि णव होंति ॥३०॥
५०1८1७।६।५।४।२।१।। - अथ मोहस्योदयस्थानानि गुणस्थानेषु तानि च योजयति गाथात्रयेण--[ 'एकं च दो व चत्तारि' इत्यादि । मोहनीये उदयस्थानानि एककं १ द्विकं २ चतुष्कं ४ तत एकाधिका दशोत्कृष्टं यावत् पञ्चकं ५ षटकं ६ सप्तकं ७ अष्टकं - नवकं १ दशकं १० भोघवद् गुणस्थानोक्तवत् । मोहनीये एवं नवोदयस्थानानि भवन्ति ॥३०॥
2018 |६५।४। ___ ओघकी अपेक्षा मोहनीय कर्मके उदयस्थान नौ होते हैं। गाथामें उनका निर्देश पश्चादानुपूर्वीसे किया गया है, किन्तु कथनकी सुविधासे उन्हें इस प्रकार जानना चाहिए-दशप्रकृतिक, नौप्रकृतिक, आठप्रकृतिक, सातप्रकृतिक, छहप्रकृतिका पाँचप्रकृतिक, चारप्रकृतिक, दोप्रकृतिक और एकप्रकृतिक; ईस प्रकार मोहकर्मके सर्व उदयस्थान नौ होते हैं ॥३०॥
इसकी अंकसंदृष्टि इस प्रकार है-१०६।८।७।६।५।४।२।१ । अब भाष्यगाथाकार उक्त उदय स्थानोंकी प्रकृतियोंको कहते हैं
मिच्छा कोहचउक्कं अण्णदरं तिवेद एकयरं ।
हस्सादिजुगस्सेयं भयणिंदा होंति दस उदया ॥३१॥ *मिच्छत्तण कोहाई विदियं तदियं च हापए कमसो।
भयजुयलेगं दोण्णि य हस्साई वेदएक्कयरं ॥३२॥ * एवं दसगोदयसमासादो* कमेण मिच्छतादीहि अवणिदेहि सेसोदया 8८७।६।५।।२।।
मिथ्यात्वमेकं १ अनन्तानुबन्ध्यप्रत्याख्यानप्रत्याख्यानसंज्वलनक्रोधमानमायालोभकषायाणां षोडशानां मध्ये अन्यतमक्रोधादिचतुष्कं ४ त्रिषु वेदेष्वेकतमो वेदः । हास्यरत्यरतिशोकयुगलयोर्मध्ये एकतरयुग्मं २ भयं जुगुप्सा, चेति ११४११।२।१।१ एकीकृता उदया दश द्वाविंशतिबन्धस्थाने मिध्यादृष्टौ एकस्मिन् जीवे १० सम्भवन्ति । दशोदयस्थानतो मिथ्यात्वमेकं हीयते हीनः क्रियते, तदा सासादने उदयस्थानं नवकम् है । ततः अनन्तानुबन्धिक्रोधादिचतुष्कत्यागे अपरचतुष्कत्रयैकतभत्रयग्रहणे एकतरवेदादिपञ्चकग्रहणे च ५ एवं मोहप्रकृत्युदयस्थानं अष्टकम् ८ मिश्रस्य सम्यग्मिथ्यादृष्टरविरतगुणस्थानस्यौपशामिकसम्यग्दष्टेः वा क्षायिकसम्यग्दृष्टश्च भवति । ततो द्वितीयाप्रत्याख्यानचतुष्कत्यागे अन्यचतुरुद्वयान्यतरद्वयग्रहणे २ एकत्तरवेदादिपञ्चकग्रहणे च ५ एवं मोहप्रकृत्युदयस्थानं सप्तकम् ७ संयतासंयतम्यौपशमिकसम्यग्दृष्टेः पायिकसम्यग्दृष्टश्च भवति । ततस्तृतीयप्रत्याख्यानचतुष्कत्यागे चतुर्णा संचलनानामेकतरग्रहणे १ एकतरवेदादिपञ्चकग्रहणे च ५ एवं षट मोहप्रकृतयः औपशमिक-सायिकसम्यग्दृष्टीनां प्रमत्ताप्रमत्तापूर्वकरणानां भवन्ति ६। ततो भयमेकं हापयेद् दूरी क्रियेत, तदा मोहप्रकृतिपञ्चकस्थानम् ५। ततो जुगुप्सात्यागे चतुरुदयस्थानं प्रमत्तादीनां च भवति । ततो हास्यादिद्वयत्यागे चतुर्णा संज्वलनानामेकतरग्रहणे १ त्रयाणां वेदानामेकतरग्रहणे १ सवेदस्यानिवृत्तिकरणस्य द्विकमुदयस्थानं २ निर्वेदस्यानिवृत्तिकरणस्य चतुर्णा संज्वलनानामेकतरेणैकमुदयस्थानम् । अबन्धकस्य सूचमसास्परायस्य सूचमलोभस्यकमुदय स्थानम् ॥३१-३२॥ ___ एवं दशकोदयसमूहारक्रमेण मिथ्यात्वादिभिरपनीतैः शेषोदयाः ।।८।७।६।५।४।२।१॥
1. सं० पञ्चसं० ५, ३८ । 2.५, ३६-४० । 3. ५, ४१ । 4. ५, 'अस्यार्थः-दशोदयस्थानतो' इत्यादि गद्यभागः (पृ० १५७) । २. सप्ततिका० ११ *द सयासादो।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001937 |
| Book Title | Panchsangrah |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hiralal Jain |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | |
| Total Pages | 872 |
| Language | Sanskrit, Prakrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Karma |
| File Size | 21 MB |